Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin AKP’li Başkanı Menderes Türel’in 2019 yerel seçimleri öncesinde yapmayı vadettiği birçok projenin 31 Mart 2024 seçimleri öncesinde CHP’nin adayı Başkan Muhittin Böcek tarafından da seçim vaadi olarak seçmenin önüne konuyor.
Konyaaltı ile Lara arasındaki metro projesinden yeraltı yollarına, Balbey’den Kaleiçi Yat Limanı projesine, akıllı kentten yaşlı bakım evlerine birçok başlık hem AKP’li Türel’in, hem de CHP’li Böcek’in neredeyse kelimesi kelimesine aynı şekilde seçmeni etkilemeye çalıştığı projeler arasında.
31 Mart’ta yapılacak yerel seçimlere iki gün kaldı. Tüm ülkede partilerin adayları meydanlarda projelerini anlatarak seçmenin gönlünü çelmeye çalışıyor. Bazıları tamamen animasyon ürünü olan, hayata geçirilmesi neredeyse olanaksız projeler, bazıları ise hayata dokunan, toplumun beklentilerini karşılamayı amaçlayan hedefler.
Siyasette 'Erdoğanlaşma' yolu açan yerel yönetimler
Yerel yönetimlerdeki rantın giderek büyümesi ve neredeyse merkezi siyaseti de belirler duruma gelmesi Türkiye’deki siyasi dokunun biçimini de değiştirdi. 1994’te İstanbul seçimlerini kazanarak başkanlık koltuğuna oturan Recep Tayyip Erdoğan’ın son 22 yıldır ülkeyi elinde tutan siyasi hırsı birçok figür tarafından taklit edilerek bir tür Erdoğanlaşma yolunu açtı.
İlerleyen dönemde belediye başkanlığı yapan birçok ismin bakanlık koltuğunu kaptığına tanık olduk. Kayseri’den Mehmet Özhaseki, Denizli’den Nihat Zeybekçi gibi isimler belediye başkanlığından bakanlık koltuğuna sıçrayan isimler arasında.
Ancak geldiğimiz noktada kentlerdeki imar rantı ve beton ekonomisi o kadar yükseldi ki son iki yerel seçimlerde bu gidiş biraz tersine döndü. Belediye başkanlığından bakanlığa giden yol, bakanlıktan belediye başkanlığına doğru evrildi. Hatta Başbakanlık yapmış bir isim olan Binali Yıldırım bile belediye başkanı olabilmek için 2019’da İstanbul’dan aday gösterildi.
Başbakanlıktan bakanlığa, bakanlıktan başkanlığa giden yol
31 Mart 2024 seçimlerinde de eski Bakan Murat Kurum’un İstanbul’a aday gösterilmesi bu geleneği sürdürdü. Bırakın büyükşehirleri, merkez partilerde ilçe belediyeleri için bile bakanlık, milletvekilliği, genel başkan yardımcılığı yapmış birçok ismin adı belediye başkanlığı için öne çıktı bu dönemde. Genel Başkanları bile rantı yüksek illerin büyükşehir belediye başkanlarının güdüleyip belirlediği bir süreç bu.
Büyükşehir belediyelerinin birçoğunun yıllık bütçelerinin bazı bakanlıkların bütçesinden daha fazla olması yerel seçimlerin daha kıran kırana geçmesine neden olurken ortaya konulan projelerdeki özensizlik, başkan adaylarının kamuoyunun daha gerisinde bir vizyon ve zihinsel gelişim gösterdiğini de ortaya koyuyor. Bir başka deyişle yaşadığı dönemle irtibat kurmakta zorlanan başkan adayları, eline tutuşturulan animasyon modası geçmiş ya da zaten hiç moda olamamış projeleri bütün tuşlara basarcasına durmaksızın seçmenin önüne koyuyor.
Bunun en çarpıcı örneklerinden biri de Antalya’da yaşanıyor. 2014-2019 döneminde Büyükşehir Belediyesi koltuğunda oturan AKP’li Başkan Menderes Türel, ‘çılgın proje’ kavramını kent kamuoyunun gündemine sokan isim olarak akıllarda kalmıştı.
Yerel rantı bölüşme, ihale ulufe dağıtmada merkezin rolü
Türel’in, merkezi iktidarın da sağladığı olanakların yanı sıra “rantı bölüşme, rant- ihale-ulufe dağıtma” şeklinde özetlenen uygulamalara proje yetiştiren ekibin içinde Mehmet Urcu gibi “Türel’in prensi” olarak anılan isimler de vardı. Merkezi yönetimin denetimi ve kontrolünde dağıtılan proje rantı, hiçbir zaman tek başına Türel’in iki dudağının arasında olmamıştı. Örneğin Türel döneminde ihale edilen Kepez Santral Mahallesi’ndeki yaklaşık 20 bin bağımsız birimden oluşan devasa dönüşüm alanının, Taksim’e cami yaptırmasıyla Erdoğan’ın gönlünü okşayan Altan Elmas’ın sahibi olduğu Sur Yapı’ya verilmesi bunun çarpıcı bir örneğidir.
Konyaaltı, Boğaçayı, Hıdırlık Türel'in elinde tuttuğu projeler
Antalya’da Türel döneminde belediye gündemine gelen ancak öncelikler sıralamasındaki yeri ve gerekliliği konusunda tartışma konusu olduğu için birçoğu rafa kaldırılan projelerin, CHP’li Muhittin Böcek’in 2019’da başkanlık koltuğuna oturmasıyla zaman zaman raftan indirilip ihale edildiğine tanık olduk. Falezlerin ışıklandırılması, Hıdırlık Kulesi çevre düzenlemesi, Boğaçayı ve Konyaaltı sahil projelerinin ikinci etapları bunlara örnek verilebilir. Başkan Böcek’in kendi ağzından açıklamasıyla seçim öncesi Hıdırlık’ta 100, Konyaaltı 2. Etap’ta 200 milyonluk ihaleler, birçok ilçenin yıllık bütçesinin üstüne çıkıyor. Yerel seçimlerin hemen öncesinde ardı ardına çıkılan milyonlarca liralık ihaleler de cabası.
Kaleiçi'ne Teleferik Projesi henüz ihaleye çıkarılamadı
Karaalioğlu Parkı ile Yavuz Özcan Parkı arasında hayal edilen, Kaleiçi ve yat limanını yukarıdan görerek geçmeyi amaçlayan saçma teleferik projesi de Türel döneminden beri rezervde tutuluyor ancak şimdilik kent kamuoyunun önüne henüz konmadı.
Projelerin ömrü köprüyü geçene, sandığı açana kadar
AKP’li Menderes Türel’in 2019 yerel seçimleri öncesinde kent kamuoyuna vadettiği bazı projelerin raftan indirilerek CHP’nin adayı Muhittin Böcek tarafından 31 Mart 2024 seçimlerinde seçmenin önüne koyması, yerel yönetimlerdeki siyaset anlayışının kimi projelerin ömrünün “köprüyü geçene, sandığı açana kadar” olduğunu ortaya koymaya yetiyor.
Partiler farklı projeler aynı: AKP ve CHP'nin ortak projeleri
Bazı örnekleri aktarmak, ne demek istediğimizin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.
AKP’li Menderes Türel 31 Ocak 2019’da Antalya’da yaklaşık 25 kilometrelik metro hattı yapacaklarını belirterek, “Büyük Liman’dan Lara-Kundu’ya kadar tamamen yer altında gidecek bir toplu ulaşım aracı metro inşaatını da 2019’dan sonra gerçekleştirmeyi hedefliyoruz” vaadinde bulunmuştu.
CHP’li Muhittin Böcek, 6 Mart 2024’te Antalya’da hızlı ve rahat ulaşım için gereken son adımı 5. Etap Konyaaltı Lara-Kundu Raylı Sistem Hattı ile atacaklarını duyurdu. Toplam hat uzunluğunun 22 kilometre olacağını söyleyen Böcek, 5. Etap Raylı Sistem Projesi’nin 6 km’lik kısmının trafiği aksatmadan yerin 30 metre altından yürütülerek tamamlanacağını söyledi.
AKP’li Menderes Türel 31 Ocak 2019’da tarihi Balbey Mahallesiyle ilgili projesini açıklarken “Balbey’i kentsel yenileme projemizle ikinci bir Kaleiçi yapıyoruz. Kent merkezi inanılmaz bir cazibe alanı haline geliyor” ifadelerini kullanmıştı.
CHP’li Muhittin Böcek, 15 Mart 2024 tarihinde “Sevgili Balbey sakinlerine de buradan bir müjde vermek istiyorum… Antalya’mızın kent kimliğini koruyarak yeni bir cazibe merkezi kazandırıyor olmaktan büyük mutluluk duyuyorum” dedi.
AKP’li Menderes Türel, 31 Ocak 2019’da 100. Yıl Sabancı Bulvarı’ndaki trafiği yer altına alarak 400 dönümlük kesintisiz bir yeşil proje alanına dönüştüreceklerini müjdeleyerek Falez Kavşağı ile Antalyaspor Kavşağı arasında giden o caddeyi tamamen yerin altına alarak arkadaki yeşil alanla birleştirecekleri vaadinde bulunmuştu.
CHP’li Muhittin Böcek, 28 Mart 2024’te 100. Yıl Bulvarı devamında Antalyaspor ile Falez kavşağı arasındaki taşıt yolunu yerin altına alarak kültür, sanat ve sporla bütünleşen yeni bir yaşam alanı inşa edeceklerini kaydederek, Meltem Bulvarı’ndan 2.5 kilometre, yer altı yoluyla trafiği batıya doğru akıtarak yeni bir arter açarak, Doğu-Batı ulaşım aksında trafiği rahatlatacakları vaadinde bulundu.
AKP’li Menderes Türel, 31 Ocak 2019’da Antalya’yı akıllı şehir uygulamaları ile donattıklarını belirterek Antalya’nın engellilere yönelik hizmetleri ile örnek bir şehir olduğunu vurguladı.
CHP’li Muhittin Böcek, 26 Mart 2024’te yeni dönemde Akıllı Kent Antalya Yönetim Merkezi kuracaklarını belirterek Antalya’yı teknolojiyle yöneteceklerini söyledi.
AKP’li Menderes Türel, 31 Ocak 2019’da Türkiye’de bir ilk olarak Engelli Mola Evlerini kurduklarını söyleyerek, “Biz engelli bireylerine en güzel şekilde bakarken, aileleri de günlük yaşam ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayabiliyor” dedi.
CHP’li Muhittin Böcek, 21 Mart 2024’de “Engel tanımayan vatandaşlarımız için önümüzdeki dönem Pozitif Kart, Engelsiz Yaşam Evi ve Engelsiz Yerleşke gibi projelerimiz hazır. Muhittin Böcek olarak daha önce de söylediğim gibi aramızda hiçbir zaman engeller olmadı ve her zaman size destek olmaya devam edeceğim” vaadinde bulundu.
AKP’li Menderes Türel, 31 Ocak 2019’da Türkiye’de 30 büyükşehir belediyesi içerisinde emekli vatandaşlara eşleri ile birlikte toplu ulaşımda indirim kartı veren tek belediyenin Antalya Büyükşehir Belediyesi olduğunu söyledi.
CHP’li Muhittin Böcek, 21 Mart 2024’de “Bizim dönemimizde emekliler hak ettiği değeri görmeye devam edecek. Tüm emekli büyüklerimizin su tarifelerinde yüzde 20 indirim yapıyoruz” dedi.
AKP’li Menderes Türel, 26 Mart 2019’da 5 bin litre su kullanan abonelerden ücret alınmayacağını açıklayarak “Bu konuda Nisan’da yapılacak ilk ASAT Genel Kurulu’nda bununla ilgili kararları alacağız. Bu kararımızın da 5 yıl için geçerli olacağını ifade edeyim” dedi.
CHP’li Muhittin Böcek, 27 Şubat 2024’de “Türkiye’nin en ucuz suyunu halkımıza sunan belediyeyiz. 5 ton suyu 5 TL yaptık. Şu an beş ton su bir ekmekten daha ucuz. Bunları hep tasarrufla yaptık” diye konuştu.
AKP’li Menderes Türel, 21 Haziran 2017’de Kaleiçi Yat Limanı’nı gerçek bir butik yat limanı haline getirerek, nitelikli turisti Kaleiçi ve kent merkezi ile buluşturacaklarını söyledi.
CHP’li Muhittin Böcek, 11 Mart 2024’de “Tarihi Yat Limanı ve Kaleiçi'nin dokusunu koruyarak gelecek vizyonuna uygun şekilde düzenleyeceğiz. Kaleiçi, Antalya’mızın sonsuza dek yaşatılması gereken en önemli mirası. Bu mirası hak ettiği gibi korumaya, geleceğe bu mirası en iyi şekilde bırakmak için çalışmaya devam edeceğiz” vaadinde bulundu.
AKP’li Menderes Türel 22 Kasım 2018 tarihinde 2019 yılı için Antalya’ya 5 yeni kavşak yapacaklarını müjdeledi.
CHP’li Muhittin Böcek, 7 Mart 2024 tarihinde, “Raylı sistemimizin 4. ve 5. etaplarıyla entegre bir biçimde yeni 11 adet katlı kavşağımızı Antalya’mızda hep birlikte kullanmaya başlayacağız” vaadinde bulundu.
AKP’li Menderes Türel 22 Kasım 2018 tarihinde Deniz Ticaret Odası Antalya Şubesi’nin Olağan Meclis Toplantısı’na katılarak Antalya’ya ‘Denizcilik Müzesi’nin yapılacağının müjdesini verdi.
CHP’li Muhittin Böcek, 17 Mart 2024 tarihinde akvaryum görsellerinden oluşturulan bir video eşliğinde “Birbirinden güzel eserlerin sergileneceği Antalya Deniz Müzesi’ni açarak denizciliğin gelişimine katkı sağlayacağız” vaadinde bulundu.
AKP’li Menderes Türel 4 Haziran 2018’de kentin kültürel ve manevi zenginliğine büyük katkı sağlayacak 5 cami projesi yürüttüklerini belirterek, “30 bin kişilik cami inşaatı hızla yükseliyor. Antalya’ya Burdur karayolundan gelenlere mükemmel bir eser ‘hoş geldiniz’ diyecek” dedi.
CHP’li Muhittin Böcek 31 Mart 2024 yerel seçimleri öncesinde Güneş Mahallesi ve Santral Mahallesi’nde cami açılışları yaptı.
AKP’li Menderes Türel, 31 Kasım 2018’de gençlerle olan buluşmasında onlara liderlik tavsiyesinde bulunarak, gayret edildikten sonra ulaşılamayacak hedef olmadığını söyledi. Gençlerin rahat koşullarda hayat sürmeleri için büyük bir gayret içinde çalıştıklarını belirten Türel, “Hayatta çalıştıktan, gayret ettikten ve iyi niyetli olduktan sonra ulaşılamayacak hedef yoktur. Yeter ki hedeflerinizi koyun. Hayal edin korkmayın, hayallerinize ulaşmak için çok çalışın” diye konuştu.
CHP’li Muhittin Böcek, 11 Mart 2024 tarihinde Antalya Gençlik Çalıştayı’nda gençlerle bir araya geldi. Gençlere yönelik projelerin müjdesi veren Başkan Böcek, “Biz sizler için bütün gücümüzle hizmet etmeye çalışacağız. Siz hayal kurun, hayal kurmaktan vazgeçmeyin. Ben bu günleri hep hayal ettim ve doğup büyüdüğüm bu kente sizlerin takdiri ile hizmet etme şansı yakaladım” dedi.
AKP’li Menderes Türel’in 8 Mart 2018’de “Antalya'da kimse kendini yalnız hissetmeyecek. Bu merkez kimsesizlerin kimi olacak” diyerek hizmete açtığı bakım merkezi, “evde bakımı zor, kimsesi olmayan, maddi imkânsızlık nedeniyle hastasına bakamayan vatandaşların önemli bir ihtiyacı karşılanıyor” vurgusuyla kamuoyuna duyuruldu.
CHP’li Muhittin Böcek, 8 Mart 2024’de “İhtiyaç sahibi büyüklerimizin yaşamını kolaylaştırmak için Yaşlı Bakım Evleri kuracağız. Uzman sağlık ekipleriyle birlikte yaşlılarımızın gereksinimlerini karşılayacağız” vaadinde bulundu.
Türel Böcek'ten daha CHP'li , Böcek Türel'den daha AKP'li
Antalya’daki durumu özetleyen bazı örneklerini aktardığımız projelerin her seçim öncesinde ısıtılıp seçmenin önüne konması, yerel seçim öncesindeki heyecansızlığı da özetliyor. AKP ve CHP’nin başkan adaylarını henüz net olarak açıklamadığı dönemde bir CHP seçmeninin dile getirdiği “Türel’in CHP’liliği Böcek’ten daha fazla, Böcek’in AKP’liliği ise Türel’den daha fazladır” sözleri projeler üzerinden süren devamlılığa bakılınca daha anlamlı hale geliyor. Bir başka deyişle artık yerel yönetimlerde başkan kim olursa olsun, merkezi siyasetin güdümüne girmiş olan yapılanmanın proje hazırlamadan rant dağıtmaya birçok konuda işi şansa bırakmadığını gösteriyor.
Kent halkı önüne konan adayların isimleri ve partileri farklı da olsa kendilerine gösterilen proje ve vaatlerin “ışıltılı hayatlara” giden yolun taşlarını döşediğini ayırt edene kadar 5 yıl geçiyor. Bu kısır döngünün en ağır sonucu da tersi söylense de kentlerin giderek daha kimliksiz hale gelerek beton ekonomisinin ve imar rantının yarattığı girdapta giderek daha çok boğuluyor oluşu…
