Sahte içkilerden kaynaklı zehirlenmeler ve ölümlerin artması bir kez daha alkol tüketimi üzerindeki toplumsal ve mali baskının sorgulanmasına neden oldu. Bugün alkollü içkilerden alınan vergi satıştaki içeceğin fiyatının yüzde 70'inden fazlasını oluştururken ve bir şişe rakının fiyatı asgari ücretli birinin günlük kazancını aşarken insanlar yüzlerini alternatif alkollü içki üretim modellerine çeviriyor. Öte yandan AKP yönetimi söz konusu alternatif ve sağlıklı yöntemlerin önünü kapamak için tüm yolları deniyor.
Alkollü içki alımına erişimin kısıtlanması (satış saatlerinin azaltılması, tekel büfelerine yazılan astronomik cezalar, cami yakınlarına tekel açılmasının yasaklanması vb.) ve elbette içkilere ödenen gereksiz yüksek fiyatlar bir çok tüketiciyi kendi evinde alkollü içki üretmeye teşvik etti. Bunun için çoğunluk çok karmaşık, uğraş isteyen ve maliyetli olan alkol damıtma mekanizmaları kurmak yerine market zincirlerinde satılan saf etil alkol tüketimine yöneldi; marketten alınan saf alkol çeşitli aroma vericilerle karıştırılıp piyasadaki alkollü içkileri ikame eden ve sağlık riski içermeyen ürünler elde etmek mümkündü.
AKP'nin çözümü: Etil alkolün içine zehir katma
Sırayla gelen ÖTV zamlarıyla birlikte o dönem marketlerde 20 liraya denk gelen etil alkol satışlarıyla yurttaşların evde rakı ve diğer alkollü içecekler üretmeleri durumu yaygınlaşmıştı. 2017 yılında 20 liraya alınan evsel kullanım amaçlı etil alkolle 70 cc'lik rakı kolay bir şekilde elde edilebiliyordu. O sırada 70’lik rakının fiyatı (60 TL’si vergi olmak üzere) 93 TL’ydi.
AKP'nin bu yönelime cevabıysa marketlerde satılan saf alkole zehir katmak oldu. AKP'nin getirdiği düzenlemeyle söz konusu "market alkolü"nün her 100 litresine 1,2 gram "denatonyum benzoat" katılarak ambalajlanması şart koşuldu. 2017'nin son günlerinde getirilen bu uygulamayla birlikte söz konusu ürünün "Çoğu insan için dayanılmaz ölçüde acı" olması hedeflenmişti. Marketlerden alınan alkolle ucuz içki yapımı böylece sona ermiş oldu.
'Market rakısı'na alternatifler: Evde rakı damıtma, başka yollardan etil alkol alma
İktidarın marketlerde etil alkol satışının önüne geçmek için yaptığı hamle halk sağlığını tehdit eden, düzenlenmesi zor bir pazarın oluşmasına neden oldu. Etil alkol tüketimine ulaşım zorlaşırken insanların bir kısmı kendi etil alkollerini elde etmek için düzenekler kurdu, bir kısmıysa Tarım Bakanlığı onaylı farklı dağıtıcılardan etil alkol temin etmeye başladı. Bu durum denetlenmeyen bir etil alkol ticaretini de beraberinde getirdi.
Eczanelerden etil alkol satışlarının engellenmesi için çabalarsa bu alanda bir kara borsanın oluşmasına ön ayak oldu.
Etil alkolün satışının yarı yasal haline gelmesiyle beraber kimya firmalarının sattığı alkollerin düzenlenmemiş bir şekilde satışının da önü açıldı. Geçtiğimiz yıllardaki zehirlenme vakalarının bir kısmı etil alkol olarak satın alınan malzemenin metil alkol çıkması nedeniyle gerçekleşmişti.
Neden son bir haftada zehirlenmeler arttı?
Bu duruma rağmen normalden yüksek fiyatlarla olsa da denetim altında güvenilir etil alkol satışları internet üzerinden devam etti. Bu yolla insanlar eskisi kadar ucuz olmasa bile ölüm tehlikesi yaşamadan güvenilir ve kısmen ucuz alkollü içecek "üretme" imkanına sahip oldu.
Ancak 1 Ekim'de Resmi Gazete'de yayınlanan yönetmelikle etil alkolün internetten satışı da yasaklandı. Düzenlemeyle, evsel kullanım amaçlı etil alkolün satışı artık gerçekleştirilemeyecek.
Yönetmeliğe eklenen geçici maddeye göre de evsel kullanım amaçlı etil alkolün satışı, yayım tarihinden itibaren iki ay süreyle yapılabilecek. Ancak bu adım çok sayıda üreticiyi yeni stok üretmemeye itmiş durumda.
Söz konusu yasağın ilanıyla sahte içki üretimi ve tüketiminin son bir buçuk haftalık zayiatı 28 kişinin canı oldu. İki ay sonunda denetim altında üretilen ve satılan etil alkol stoklarının bitmesiyle beraber, denetimsiz kaçak satılan metil alkolün daha çok yaygınlaşmasıysa muhtemel.
