Covid-19 salgınının tüm dünya ile birlikte Türkiye’de de etkisini göstermesinin ardından kimi işyerlerinde ve özellikle yazılım alanında evden çalışma düzenine geçildi. Evden çalışma pek çok açıdan bizler için yeni bir deneyim. Uzaktan yani evden çalışma sistemine dair belli öngörülerimiz, tahminlerimiz önceki deneyimlerimizden vardı. Örneğin; fazla mesainin evde çalışırken arttığı bir gerçekti ya da evden çalışırken patronun denetim hırsıyla daha fazla baskıya maruz bıraktığı da. Bu örnekler başka başka sektörlerde de evden çalışmaya geçilmesinin daha ikinci, üçüncü haftasında görülmeye başlandı.

Patronların Ensesindeyiz Yazılım Emekçileri Dayanışma Ağı yazılım emekçilerinin uzaktan çalışma koşullarını bir anket ile yazılımcılara sordu ve evdeki sömürüyü açığa çıkardı. Ağ, 24 Mart ve 5 Nisan 2020 tarihleri arasında dolaşıma bir anket soktu. 175 kişinin katılmış olduğu anketin bulgularını sizlerle paylaşıyoruz. Anket sonuçlarıyla birlikte görüldü ki evden çalışma sömürüyü görünmez hale getirip emekçileri yalnızlaştırırken fazla mesai, esnek çalışma, baskı artışı gibi başlıkları daha fazla hayata sokuyor.

Anket sonuçlarında öne çıkan ve dikkat çeken kimi bulgular ise şunlar;

• Anket sonuçlarına göre katılımcıların yaklaşık üçte biri evden çalışma düzeninde iş baskısının ofistekinden fazla olduğunu düşünüyor. Bu veri gösteriyor ki evden çalışırken patron denetleme hırsıyla çalışanları daha fazla iş baskısına maruz bırakıyor.
• Çalışanlar evden çalışırken çoğunlukla fazla mesai yapıyor ve yaptıkları fazla mesai için ücret almıyorlar. Bu oran çalışanların neredeyse yarısı. Fazla mesai yapıp bunun ücretini alabilenler ise yalnızca %4,7.
• Çalışanlar şirketlerinin uzaktan çalışma süresince kendilerine ek bir ödeme yapmadıklarını dile getirmekte, hatta  uzaktan çalışma döneminde maaşının yarıya indiğini dile getiren çalışanlar bulunmaktadır. Çalışanların yarısından fazlası yemek haklarının bile kendilerine sağlanmadığını belirtmektedirler. Bu veri gösteriyor ki evden çalışma sisteminde çalışanların temel ve yan
  haklarında eksilmeler var.
• Evden çalışma sistemine geçildiğinden beri şirketler, çalışanın iş yaparken kullandığı internet ve enerji masraflarını karşılamamaktadır, çalışanlar kendileri bu giderleri karşılamaktadırlar. Bu oran çarpıcı bir şekilde %93,1.
• Çalışanlardan %14’ü tek başına çalışabilecekleri bir odası veya masası olmadığını dile getirirken, %11’i bu imkana kısıtlı olarak sahip olduğunu belirtmektedir.
• Ankete katılan çalışanların %48,6’sı evden çalışma modelinden memnun değil. Memnun olanların ise verdikleri cevaplardan dikkat çekici olanı sebep olarak %46 oranında yola giden zamanın azalmasını göstermeleri.

Yeni bir sömürü biçimi haline gelen evden çalışma sistemini önümüzdeki zamanlarda daha çok izleyeceğiz, teşhir edeceğiz ve bununla belli başlıklar üzerinden mücadele edeceğiz gibi görünüyor. Anketimizin buna da katkı sunmasını diliyoruz.

Bulgular

Araştırmaya katılan kişilerin %33’ü 11-50 çalışanı olan şirkette çalışmakta, onu ikinci sırada 51-150 çalışanı olan şirketler (%20) ve üçüncü sırada ise 1000’den fazla çalışanı olan (%16) şirketler izlemektedir. Çalışmaya katılan yazılımcıların ofisleri ağırlıklı olarak plazada (%37) ve Teknoloji Geliştirme Bölgesindedir (%25).

1000 ve üzeri çalışanı olan şirketler uzaktan çalışma düzenine geçmeyi en az tercih eden şirketler olmuştur.

Katılımcıların yarısına yakını 8-14 gündür uzaktan çalışma düzenine geçtiklerini belirtmiştir. Süreç içerisinde uzaktan çalışmaya geçen yazılım şirketlerinin sayısı çok arttı. Dolayısıyla bu sonuçların artık değişmiş olduğu düşünülebilir ancak ilk haftalardaki durumu göstermesi açısından yararlı olduğu için sunulmuştur.

Uzaktan çalışma düzenine geçen şirketlerin çalışanlarının uzaktan çalışma düzenine geçme yüzdeleri şirketten şirkete değişiklik göstermektedir. 1000 ve üzeri çalışanı olan şirketlerde, çalışanlarının evden çalışma düzenine geçenlerin yüzdesi daha az çalışanı olan şirketlere nazaran daha azdır. Şirketlerin çalışan sayısı ile evden çalışma düzenine geçen çalışanlarının miktarı doğru orantılı iken, bu durum 1000 ve üzeri çalışanları olan şirketler için geçerli değildir.

Katılımcıların yaklaşık üçte biri evden çalışma düzeninde iş baskısının ofistekinden fazla olduğunu düşünüyor.

Çalışanların yarısına yakını evden çalışma düzeni ile ofisten çalışma düzeninde eşit miktarda iş baskısına maruz kaldıklarını belirtirken, yaklaşık üçte biri evden çalışma düzeninde iş baskısının ofistekinden fazla olduğunu düşünüyor.

Çalışanlar evde çalışırken yaptıkları fazla mesai için ücret almamaktadırlar.

Çalışanlar evde çalışırken çoğunlukla fazla mesai yapıyor ve yaptıkları fazla mesai için ücret almıyorlar. Bu oran çalışanların neredeyse yarısı. Fazla mesai yapmayan çalışanların oranı ise %29,6. Fazla mesai yapıp bunun ücretini alabilenler ise yalnızca %4,7. Fazla mesai yapmasa da çalışma saatlerinin düzensizleştiğini söyleyen çalışanların oranı %16. Bu veri gösteriyor ki evden çalışma düzeni çalışanların ya fazla mesai yapmalarına ya da çalışma saatlerinin esnekleşmesine sebep olmuş.

Uzaktan çalışma çalışanların yemek hakkından mahrum kalmalarına sebep olmuş. 

Çalışanlar şirketlerinin uzaktan çalışma süresince kendilerine ek bir ödeme yapmadıklarını dile getirmekte, hatta uzaktan  çalışma döneminde maaşının yarıya indiğini dile getiren çalışanlar bulunmaktadır. Çalışanların yarısından fazlası yemek haklarının bile kendilerine sağlanmadığını belirtmektedirler. Çalışanların cevapları gösteriyor ki şirketler evden çalışma düzeninde çalışanların kimi yan haklarını buduyorlar.

Evde çalışma günlerinde yemek hakkının çalışana karşılanması şirket büyüklüğüne göre incelendiğinde, daha çok start-up firmalar (yeni girişim olarak sayılan firmalar) ve büyük ölçekli firmalarda bu hakkın karşılanmadığı gözlenmektedir. 500-1000 arası çalışanı olan firmalar tıpkı fazla mesai saatlerinin ödenmemesinde olduğu gibi, yemek ücretlerinin ödenmemesinde de diğer firmalardan daha çok göze çarpmaktadır.

Evden çalışma sistemine geçildiğinden beri şirketler, çalışanın iş yaparken kullandığı internet ve enerji masraflarını karşılamamaktadır, çalışanlar kendileri bu giderleri karşılamaktadırlar.

Çalışanın işi yapabilmesi için gerekli koşullardan olan internet ve enerjinin, 10 çalışandan 9’una firma tarafından karşılanmadığı görülmektedir. Şirket büyüklüğü ve internet, enerji masraflarının ilişkisini incelediğimizde 10’dan az ve 500’den fazla çalışan olan firmalarda 10 çalışandan yalnızca birine bu hakkın karşılandığı gözlenmektedir.

Evden çalışma, çalışanların çalışma imkanlarını kısıtlamaktadır.

 Katılımcıların üçte biri ofiste çalışırken sahip olduğu imkanlardan mahrum kaldığını belirtirken, mahrum kalınan imkanların başında çalışanların yemek hakkı gelmektedir. Katılımcıların %23’ü internet, sunucu erişimi ve yazıcı gibi çalışmaları için gerekli olan ekipman ve koşullardan mahrum kaldığını belirtirken, %12’si ev koşullarının ofis koşulları kadar ergonomik olmadığını dile getirmektedir.

Her dört çalışandan birinin tek başına çalışabileceği bir odası bulunmuyor.

Çalışanlardan %14’ü tek başına çalışabilecekleri bir odası veya masası olmadığını dile getirirken, %11’i bu imkana kısıtlı olarak sahip olduğunu belirtmektedir.

Çalışanlar uzaktan çalışma yönteminden memnun değil.

Çalışanlar uzaktan çalışma yönteminden memnun değil. Her beş çalışandan yalnızca biri uzaktan çalışma düzeninden memnun olduğunu belirtirken uzaktan çalışmayı tercih eden çalışanların ise 46% oranla yola harcanan zamanın ortadan kalkmasından dolayı istediği görülmüştür.

Kişisel zamanlarını yola harcayan çalışanlar için yola zaman harcamamak, uzaktan çalışma düzeninden memnun olmasalar bile cazip gelmektedir.

Evden çalışmak ekip iletişimini ve çalışanların sosyal hayatını azaltmaktadır.

Çalışanların uzaktan çalışırken karşılaştıkları zorlukların başında ekip içi iletişimin azalması (%24) ve sosyal hayatın azalması (%23) gelmektedir. Çalışanların beşte biri ev ortamında çalışmaya adapte olamadıklarını dile getirirken, çalışanlar aynı zamanda çalışma saatlerinin düzensizleşmesinden ve üzerlerindeki baskının artmasından dolayı uzakta çalışırken zorluk yaşadıklarını belirtmektedirler.

Koronavirüs tehlikesi geçtikten sonra şirketlerinin uzaktan çalışma düzenine devam etmek isteyip istemeyeceği sorulan çalışanların üçte ikisi, şirketlerinin uzaktan çalışma düzenine devam edeceğini düşünmediklerini dile getirmişlerdir.

Patronların Ensesindeyiz Yazılım Emekçileri Dayanışma Ağı