Geçtiğimiz yıldan bu yana İtalya’da çok sayıda zeytin ağacının ölmesine neden olan Xylella fastidiosa isimli bakterinin yayılarak İspanya, Portekiz ve Yunanistan’daki zeytin ağaçları için de bir tehdit haline geldiği belirtildi.

Böcekler vasıtasıyla yayılan bakterinin neden olduğu ağaç ölümleri sonucunda, zeytin yağı fiyatlarının yükselmesi bekleniyor.

‘‘Zeytinlerin Ebolası’’

Zeytin ağaçlarının yanı sıra kiraz, badem ve erik ağaçlarına da bulaşabildiği tespit edilen ve zeytinlerin Ebolası adı verilen Xylella, dünyadaki en ölümcül bitki patojenlerinden biri olarak kabul ediliyor. Salya böceği gibi bitki özleriyle beslenen böcekler tarafından taşınan hastalık, zeytin ağaçlarının suya ve besin maddelerine ulaşmasını engelleyerek zaman içinde kurumasına neden oluyor.

İtalya’da ilk olarak 2013 yılında görülen hastalık, bugüne kadar İtalya’nın zeytin üretiminde yüzde 60 civarında azalmaya neden oldu. Bilimsel araştırmalar sürse de henüz hastalığın tedavisi bulunabilmiş değil. Şu an izlenen yöntem enfekte ağaçların başka yere götürülmesi ve hastalığı yayan böceklerin hareketlerinin kısıtlanması. Fakat bu önlemlerin hastalığın yayılmasını engelleyememesi halinde Akdeniz ülkelerinin tarım ekonomilerine büyük bir zarar verebileceği ileri sürülüyor.

Hastalığın ekonomik maliyeti yükselebilir

Çok sayıda zeytin ağacının kısa süre içinde ölmesine neden olan hastalık yerel ekonomileri ve tarımla ilişkili iş alanlarını etkiliyor. Yeni yapılan bir araştırmada, farklı senaryolar üzerinde çalışan araştırmacılar tarafından, Avrupa Birliği’nin zeytin üretiminin yüzde 95’ini gerçekleştiren İtalya, İspanya ve Yunanistan için çeşitli projeksiyonlar geliştirildi. Buna göre, İspanya’da enfeksiyonun yayılması ve ağaçların çoğunluğunun hastalanarak ölmesi halinde ortaya çıkacak maliyetin önümüzdeki 50 yıl boyunca 17 milyar avroya ulaşabileceği hesaplandı. İtalya için benzer bir senaryo 5, Yunanistan ise 2 miyar avroluk zarar anlamına gelecek. Hastalığın yayılmasının yavaşlaması ve bakteriye dirençli yeni zeytin türlerinin ekilmesi durumunda zararın daha düşük bir seviyede tutulabileceği, ama her halükârda fiyatlarda önemli bir artış yaşanacağı belirtiliyor. Bununla birlikte salgının sadece zeytin rekoltesini fiyatlarını etkilemekle kalmayacağı, bazıları yüzlerce yıllık olan zeytin ağaçlarının ölmesinin kültür ve turizm açısından da olumsuz sonuçlar doğuracağı ifade ediliyor.  

Ağaçların ıslahı için yeni bir umut

Hastalıkla mücadele için belirlenen iki temel stratejiyse bakteriye dirençli ya da bağışıklık geliştirmiş yeni zeytin ağacı türlerinin üretilmesi yaygın şekilde ekilmesi ve hastalığı taşıyan böcek popülasyonunun sınırlanması. Bugüne kadar, çok geniş bir alana ve çok farklı bitki türlerine yayılmış olan bakterilerin enfekte olan bütün alanlardan temizlenmesi etkili ve verimli bir yol olarak görülmezken, İtalya’da geliştirilen ve uluslararası patent altındaki bir bileşiğin, hastalığın bulaştığı zeytin ağaçlarının ıslah edilmesinde kullanılabileceği belirtildi. Üç yıldan bu yana devam eden testler sonucunda, çinko, bakır ve sitrik aside dayanan organik bileşiğin, semptomları ve ağaçlardaki bakteri popülasyonunu önemli ölçüde azaltabileceği ileri sürüldü. Tarım Araştırmaları ve Tarın Ekonomileri Analizi Konseyi tarafından yapılan açıklamada, yeni üretilen bileşiğin, özellikle zeytin ağaçlarını bakteriye dayanıklı türlerle değiştirme olanağı olmayan küçük üreticiler için bir seçenek olabileceği ifade edildi.