İngiltere'de Johnson hükümetinin Covid-19 salgınına dair aldığı önlemlerin yetersizliği uzun süredir kamuoyunda tartışılıyor. Bu yetersizlikler sonucunda bugün 30 bini aşkın ölüm rakamı ile İngiltere, Avrupa genelinde pandemiden en kötü etkilenen ülke durumunda.
Pandeminin yayılmaya başlamasıyla beraber önlemleri almak bir yana salgını küçümseyen, vakalar yaygınlık kazandığında bir süre “sürü bağışıklığı” denilerek okullardan işyerlerine hiçbir yeri kapatmayan ve 250 bin kişinin katıldığı at yarışlarından bazı festivallere, etkinliklerin devam etmesine izin veren hükümet, ardından sürecin kontrolden tamamen çıkacağının fark edilmesiyle bu kez okulları, kafeleri, restoranları, tiyatroları kapatıp sokağa zorunlu olmadıkça çıkılmamasını tavsiye etmek zorunda kaldı.
Ancak görece sert önlemlere rağmen sorunlar yaşanmaya devam ediyor. Örneğin halen sağlık çalışanları koruyucu ekipmanları yeterince bulamıyor. Test sayısı Nisan’ın son haftasına kadar günde 20 bin civarındaydı, Nisan sonunda günde 100 bin test hedefine ulaşılması için bir çaba gösterildi ve son haftada 80 bine ulaştı. En son gün ise kâğıt üstünde 100 bini bulmak için 40 bin testin postaya verilmesiyle bir şekilde bu hedefe ulaşılsa da test sayısı Mayıs ayının ilk haftasında yeniden 80 binlere düştü.
Bakanlar ilgilenmedi
Ayrıca bazı gazeteciler daha ciddi verilere de ulaştılar. Örneğin Ocak ve Şubat aylarında bilim insanlarının tüm uyarılarına karşın pandemiyle ilgili yapılan toplantılara başbakanın katılmayıp zamanını hamile kız arkadaşı ile geçirdiği ve boşandığı eşinin mahkemesiyle uğraştığı anlaşıldı. Bakanların ilgili toplantıları 1 saatte bitirip uyarıları ciddiyetle dahi dinlemediği öğrenildi. Bununla beraber, ülkedeki en büyük risk tehdidi olarak olası bir pandemi belirlendiği halde yasal mevzuatın zorunlu tuttuğu sayıda koruyucu ekipmanların alınmadığı, mevcut ekipmanların ise neredeyse yarısının son kullanma tarihinin geçtiğini, pandemi yaygınlaşınca bu ekipmanların yeterli testler yapmadan yeni bir son tarih etiketi yapıştırıp dağıtıldığı ortaya çıktı. İngiltere içinde ekipman üretimi yapmak için hükümete başvuran şirketlerin hiçbirine cevap verilmediği, gönüllü olmak isteyen 750 bini aşkın insana geri dönülmediği, Türkiye dahil yurtdışından alınan malzemeler için gerekli prosedürlerin dahi zamanında yerine getirilmediği için sürecin uzadığı görüldü.
Tüm bunlar hükümet mecliste çoğunlukken, İşçi Partisinin yeni lideri ulusal birlik adına sesini çıkarmazken ve medya da hükümeti sıkıştırmazken ortaya dökülen bilgiler.
Maskenin zorunlu tutulmamasının sebebi yeterince maske olmaması
Hükümetin halen topluma dışarıda maske kullanılmasını tavsiye etmemesinin altında ülkede sağlık çalışanlarına yetecek maskenin olmadığının anlaşılması ve eleştiriler karşısında hükümetin suçu bilimsel danışma kuruluna atarak “biz bilimin dediklerini yapıyoruz” demesi de tepki çekti. Bilim kurulunun şeffaf olmaması, kamuoyuna açıklama yapamaması, 23 kurul üyesinin 16’sının hükümet tarafından istihdam edilmesi, toplantıdaki tartışmaların bilinmemesi ve başbakanın sağ politikalarının mimarı olarak bilinen danışmanı Cummings’in de bu toplantılara katıldığının anlaşılması da eleştiri aldı.
Bilim insanları alternatif bilim kurulu kurdu
Bu gelişmeler karşısında siyasi müdahalelerle bilime yönelik toplumsal güvenin ve itibarın kaybolacağını belirten bir grup bilim insanı daha öncesinde bilim danışmanı şefi olan Profesör Sir David King’in başkanlığında bağımsız ve alternatif bir bilim kurulu oluşturdu. Bu bilim kurulunun üyelerinin önemli kısmı pandemiyle ilgili bilim dallarından akademisyenler olsa da resmi bilim kuruluna göre diğer bilim dalları daha geniş şekilde temsil ediliyor, kadınlar ve azınlıklar daha fazla yer alıyor. 4 Mayıs’ta kuruluşunu ilan eden alternatif bilim kurulu, toplantılarını Youtube üzerinden canlı yayınladı ve sonuçları ayrıntılı şekilde toplumla paylaşıldı.
Kurulun tartışmaları halka açık
Toplantının canlı yayınlanması bilim insanlarının belirli konularda nasıl tartıştığını, hangi konularda uzlaşmaya varılamadığı gibi meselelerde aydınlatıcı oldu. Örneğin üzerinde anlaşılmayan konulardan biri ikinci dalgayı engellemek için sağlık sisteminde köklü bir reformun ve radikal önlemlerin hemen mi alınması gerektiği yoksa bunun uzun vadeye bırakılıp kısa vadede başka önlemlerin mi tercih edilmesi üzerineydi. Diğer bir tartışma konusu da hayatın normale dönmesinin ardından toplumda ayrımcılığa uğrayan kesimlere ve yoksullara yönelik nasıl ek önlemlerin alınması gerektiğiydi. Toplantıda halka dışarıda maske takılması tavsiye edildi ve test sayılarının artması çağrısında bulunuldu. Ayrıca hastalığın yayılma hızını tespit eden R oranına da gereğinden fazla değer verildiği savunuldu ve tüm stratejinin aşının bulunmamasına bağlanmaması gerektiği, her şey yolunda gitse dahi aşının üretilip tüm toplumun aşılanmasının zaman alacağı dile getirildi.
Alternatif bağımsız bilimsel kurul hükümetin stratejisini de sorguladı ve bunun açık ve şeffaf olmadığını öne sürdü. Hükümet pandemiyi bastırmak mı istiyor yoksa sürdürülebilir şekilde idare etmek mi istiyor sorusunu soran kurul iki yaklaşımın farklı yöntemler gerektirdiğini, ama İngiltere'de hangisinin tercih edildiğinin anlaşılamadığını vurguladı.
‘Hatalarınızı örtmek için bilim insanlarının arkasına saklanmayın’
Tartışmaların da gösterdiği ve alternatif bağımsız kurulun vurguladığı önemli bir konu da sürecin yükümlülüğünün bilim kuruna atılamayacağını, burada yapılan öneriler üzerinden alınan kararları uygulamanın hükümetin siyasi sorumluluğu ve kararı olduğuydu. Zaten King de basın açıklamasında kamusal alanda hatalarınızı örtmek ve bahane bulmak için bilim insanlarının arkasına saklanmayın dedi.
İngiltere'de günlük ölüm sayısı halen 600’lerde ve hükümet önümüzdeki hafta çıkış stratejisin açıklayacak. Ancak mevcut hatalar dikkate alındığında pandemi atlatıldıktan sonra Boris Johnson hükümetinin devam etmesi zor görünüyor. Halihazırda Muhafazakâr Parti ve medya içindeki eleştiriler bu yönde bir çalışmanın olacağı üzerine veri sunuyor.