Trabzon’da, 2013 yılında müzeden camiye dönüştürülen Ayasofya Müzesi'nde mahkeme kararına rağmen devam eden restorasyon çalışmaları tartışma yarattı.
TMMOB Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhcu, Trabzon'daki Ayasofya Müzesi'nin camiye dönüştürülme sürecini ve 2013'ten beri yaşananları soL'a değerlendirirken, mahkemenin 2018 yılındaki kararını hatırlattı.
Trabzon İdare Mahkemesi’nin bilirkişi raporlarını dikkate almayarak reddettiği davada, Mimarlar Odası’nın itirazı kabul edildi ve projelerin onayına ilişkin Koruma Kurulu kararı üst mahkemece iptal edildi. Bu kesin karara rağmen inşaatın sürdüğüne dikkat çeken Muhcu, Koruma Kurulu'nun yeni bir restorasyon projesini onayladığını, bu proje ellerine geçer geçmez yine hukuki yollara başvuracaklarını belirtti ve bu işin peşini bırakmayacaklarını söyledi.
Valilik ise açıklama yaparak yeşil alanların korunduğunu, yürüme yollarının doğal taştan yapıldığını iddia etti.
Ayasofya'nın bahçesi betona teslim edilmiş durumda. Ayasofya'nın çevresinin yeşil alan olması için kentsel dönüşümler yapılmıştı ama şimdi bahçeye beton kaldırımlar döküldü. Önceden kaldırım az, yeşil alan ise çoktu.
TMMOB Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhcu soL'a konuştu:
'Hukuksuz süreç 2013'ten beri devam ediyor'
''Ayosafya Müzesi’nin camiye dönüştürülmesi süreci hukuksuz bir şekilde devam ediyor. Birkaç yıldır sürdürülmekte. Önce hukuki hiçbir dayanağı olmaksızın müzenin camiye dönüştürülmesi için geçici bir takım tadilatlar gerçekleştirilmişti. Bu yapılan uygulamalarla hem yapılan tarihi yapının görselliğini, estetik değerlerini ortadan kaldırdılar. Tarihi yapının bir bütün olarak görülmesini engelleyen, estetik değerlerini kapatan uygulamalar gerçekleştirildi. Bu süre içinde de yapıya zarar verilmişti. Bütün bu süreçlerle ilgili yargıya başvurmuştuk.
'Yargının kesin olarak iptal ettiği restorasyonu hala yapıyorlar'
Yargı süreçleri devam ederken işlemler de devam etti. Son olarak bir restorasyon projesi, koruma kurulundan onaylatılarak restorasyon ve tadilat işlemleri başlatılmıştı. Ancak yargıya yaptığımız başvuruda projenin, tarihi yapıya zarar verdiği ve yapının gerçek bir restorasyonu nasıl sağlamaycağı yönünde itirazlarımızı yapmıştık. Yargı söz konusu restorasyon projesini, kurul kararını iptal etmişti. İtirazı olmayacak şekilde reddetmişti, karar kesindi. Ancak yargının kesinleşmiş bu kararına rağmen, uygulamalar, çeşitli çalışmalar devam etmekte. Bu nedenle koruma kuruluna yazılı başvurarak yargı kararını hatırlattık ve yapılan işlemlerin hemen durdurulmasını istedik.
Ancak henüz koruma kurulundan bize yazılı bir yanıt verilmedi. Kurulun vereceği yanıta bağlı olarak yeni bir hukuki süreci başlatmak söz konusu olacaktır.
'Koruma kurulu yeni proje imzaladı, projeyi görür görmez itiraz edeceğiz'
Birkaç gün önce bir olay yaşandı. Süreç bu şekilde ilerlerken koruma kurulunun yeni bir restorasyon projesini onayladığı anlaşılmaktadır. Konuyla ilgili kurul kararını temin ettikten sonra gerekli hukuki girişimlerde bulunacağız. Çünkü söz konusu yapı herhangi bir tarihi eser, herhangi bir yapı değildir. Ayasofya uzun tarihi geçmişi, estetik değerleri döneminin inanç yapısını yansıtması ile son derece önemli bir tarihi yapı. Cumhuriyet döneminde yarım yüzyılı aşkın bir süre müze işlevini gördü, hem Trabzon’un, hem bölgenin. Bu işlevini ortadan kaldıracak herhangi bir müdahale kabul edilemez. Çünkü koruma mevzuatı ve ilkeleri çerçevesinde, tarihi yapıların işlevleriyle birlikte varlıklarını sürdürmesi esastır. Bu çerçevede sürecin sonuna kadar takipçisi olmaya devam edeceğiz. ''
Valilik açıklama yaptı
Trabzon Valiliği resmi internet sitesinden yapılan açıklamada ise dile getirilen iddiaların gerçek olmadığı belirtilerek, “Beton”dan yapıldığı iddia edilen yürüme yolları, doğal taş malzemeden yapılmakta olup bu malzeme dünyanın her yerindeki restorasyonlarda kullanılmaktadır. Bununla birlikte Ayasofya çevresindeki yürüyüş yolları sadece 90 m2'lik bir metraj fazlasıyla yeniden düzenlenmektedir. Restorasyonla Ayasofya Camii çevresindeki yeşil alanların yok edildiği iddiası ise doğru değildir. Ayasofya çevresindeki yeşil alanlar korunmakta olup proje sonundaki bitkilendirme çalışmasıyla gerçek görüntü ortaya çıkmış olacaktır. Restorasyonla yapıda özgün cami kullanımı yeniden sağlanırken önceki dönem izlerini barındıran tüm detaylar azami dikkatle korunmaktadır. Proje ve uygulaması Vakıflar Genel Müdürlüğünce alanının yetkin uzmanlarından oluşan danışma ve bilim kurullarının denetimi ve Trabzon Koruma Kurulunun onayı ile titizlikle sürdürülmektedir” denildi.
Trabzon Ayasofya Müzesi'nin tarihi
Trabzon İmparatorluğu'nu kuran Komnenos ailesinden Kral I. Manuel tarafından 1250-1260 yılları arasında yaptırıldı. Bir manastır kilisesi olan ve 'Kutsal Bilgelik' anlamına gelen Ayasofya, Fatih Sultan Mehmet'in 1461 yılında Trabzon'u fethinden sonra bir minber ve müezzin mahfili eklenerek camiye dönüştürüldü. I. Dünya Savaşı sırasında Trabzon'u işgal eden Rus ordusu tarafından depo ve askeri hastane olarak kullanılan yapı, savaş sonrasından 1959 yılına dek cami olarak kullanıldı.
1959-1964 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburgh Üniversitesinin ortak çalışmalarıyla restore edilen tarihi yapının freskleri ortaya çıkartıldı. 1964 yılında müze haline getirilen Ayasofya, 3 Haziran 2013 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından Vakıflar Genel Müdürlüğüne teslim edildi. Ardından mahkeme kararları ve vakıf kaydı dolayısıyla Ayasofya, 28 Haziran 2013 Cuma günü 49 yıl sonra yeniden cami yapıldı ve müslümanların ibadetine açıldı. 2018 yılında mahkeme Trabzon İdare Mahkemesi’nin bilirkişi raporlarını dikkate almayarak reddettiği davada, Mimarlar Odası’nın itirazı kabul edildi ve projelerin onayına ilişkin Koruma Kurulu kararı üst mahkemece iptal edildi.