OPEC ve Rusya dahil petrol üreten diğer ülkeler (OPEC+) 9 Nisan Perşembe günü ham petrol üretimini azaltmak üzere günde 10 milyon varillik kesinti yapılması konusunda anlaştı. Bu rakam toplam ham petrol üretiminin yaklaşık %10’una tekabül ediyor. Anlaşma sonucunda Suudi Arabistan günlük 3,3 milyon Rusya ise 2 milyon varil kesintiye gidecek.
ABD kanadından ise anlaşmadan memnuniyet duyulduğuna dair açıklama geldi. Amerikan Petrol Enstitüsü (API) başkanı açıklamasında petrol piyasasının dengelenmesi için katkıda bulunacağını ifade etti. Kararın ardından ABD Başkanı Trump da Twitter aracılığıyla Suudi Arabistan Kralı Selman’a ve Rusya Federasyonu Başkanı Putin’e teşekkür etti.
Fiyat Krizinin Arka Planı
2010’lu yıllara kadar dünyanın en büyük petrol üreticileri Suudi Arabistan ve Rusya iken ABD’de kaya petrolü üretiminin başlaması ile ABD en büyük üretici haline geldi. ABD’nin üretim kapasitesinin hızla artması sonucu, 2014 yılında ham petrolün varil fiyatı 110 doların üzerindeyken 2016 yılında 30 doların altına düştü. 2016 yılı sonunda Rusya ve Suudi Arabistan’ın işbirliği ile OPEC dışında kalan üreticilerin ortak hareket edeceği gayri resmi bir ortaklık olarak OPEC+ organize edildi.
OPEC+ Nedir?
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) 1960 yılında İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela’nın girişimi ile kurulmuştu. Hâlihazırda kurucu beş ülkenin yanı sıra Cezayir, Angola, Ekvator Ginesi, Gabon, Libya, Nijerya, Kongo ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni bünyesinde barındıran OPEC kanıtlanmış rezervlerin yaklaşık dörtte üçünü bulundurmakta ve günlük üretimin yüzde kırkını gerçekleştirmektedir.
OPEC+ ise 13 OPEC ülkesine ilave olarak başta Rusya olmak üzere üretim kotaları ve ham petrol fiyatları üzerindeki kontrolü pekiştirmek üzere Azerbaycan, Bahreyn, Brunei, Kazakistan, Malezya, Meksika, Umman, Güney Sudan ve Sudan’dan oluşan gayriresmi bir ortaklıktır. Bu ortaklığın kurulması ile OPEC+ kanıtlanmış petrol rezervlerinin yaklaşık %90’ına üretimin ise %55’ten fazlasına sahip olmuştur.
Kriz Nasıl Derinleşti
2019 yılı sonunda başlayan Covid-19 salgını nedeniyle Çin’den başlayarak petrole olan talebin düşmesi fiyatlarda düşüşe neden oldu. Salgın nedeniyle fiyatlardaki düşüşe önlem almak üzere 5 Mart’ta yapılan OPEC toplantısında üretimde günlük 1,5 milyon varil kesintiye gidilmesi kararlaştırıldı. Rusya’nın bu miktarı yeterli bulmaması ve OPEC+ platformundan çekildiğini açıklaması ile fiyatlarda yeniden sert bir düşüş yaşandı.
Suudi Arabistan 8 Mart’ta fiyatlarda indirime gideceğini, 10 Mart’ta ise üretimi artıracağını açıkladı. Arzın artması ve talebin azalmaya devam etmesi sonucunda Mart ayı boyunca düşüş devam etti ve ham petrolün varil fiyatı 20 dolar seviyesine yaklaştı.
Kriz derinleşirken ruble dolar karşısında rekor şekilde değer kaybetti ve ABD petrol şirketleri dahil pek çok petrol şirketi zarar açıkladı. Nisan ayı başında ABD Başkanı Trump Suudi Arabistan ile Rusya’nın anlaşmasını desteklediğini ve günlük üretimde 10-15 milyon varillik kesintiye gidilmesinin mümkün olduğunu açıkladı.
Anlaşma ve sonuçları
Sonuç olarak 4 gün süren müzakerelerin sonucunda OPEC+ ülkeleri ham petrol üretimini azaltmak üzere Haziran ayı sonuna kadar günde 10 milyon varillik kesinti yapılması konusunda anlaştı. Kesinti miktarı 1 Temmuz-31 Aralık tarihleri arasında 6 ay boyunca günlük 8 milyon varil, 1 Ocak 2021 ile 30 Nisan 2022 arasındaki 16 ay boyunca ise günlük 6 milyon varil olarak uygulanacak. ABD gibi OPEC+ üyesi olmayan üretici ülkelerin katılımıyla günlük kesinti miktarının artması hedefleniyor. Anlaşmayı takiben varil fiyatı 30 doların üzerine çıksa da daha da artması hedefleniyor.
Fiyat krizinin ekonomileri petrol gelirine bağlı olan Suudi Arabistan ve Rusya başta olmak üzere dünya çapında tüm ülkelere doğrudan ve dolaylı etkisi oldu. Suudi Arabistan’da Aramco şirketi zarar açıkladı ve hükümet önlem almak durumunda kaldı. Rusya 10 Milyar dolardan fazla zarar açıkladı. Ayrıca 2020 yılı başından itibaren ruble dolar karşısında ciddi değer kaybına uğradı.
ABD’de ise pek çok petrol şirketi faaliyetlerde kısıtlamaya gitti. Özellikle üretimini kârlı biçimde devam ettirmek için 40 dolar düzeyinde fiyatlara ihtiyaç duyan kaya petrolü üreticileri zarar açıkladı. Ayrıca günlük 120 bin varil civarında üretim kapasitesi olan Whiting Petrol Şirketi iflas etti. 40 dolar altındaki fiyatlar devam ettiği takdirde ABD’de yeni iflasların olması bekleniyor. Kimi analistler buradan yola çıkarak Rusya’nın, ABD’nin Şubat ayında Rosneft’e uyguladığı yaptırımlara bir tepki olarak petrol fiyatlarındaki düşüşe mani olmadığı görüşünde.