AKP’nin ‘yol, köprü yaptık’ övgüsünün kaynağı olan ve Yap-İşlet-Devlet modeliyle yapılan Avrasya Tüneli, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Osmangazi Köprüsü ve 3. Havalimanı, hazineden yapıları yapıp işleten şirketlere aktarılacak kaynaklarla ayakta tutulacak.
Yap-İşlet-Devret modeline göre, devlet şirketlere yıllık geçiş garantisi veriyor.
Yıllık geçiş eğer verilen garantinin altında ise üzeri hazineden tamamlanıyor.
Salgının Türkiye’de de etkisinin göstermesiyle birlikte, araçların söz konusu yollardan geçişi azalmış durumda. Özellikle İstanbul’da araç yoğunluğunun yüzde 70 oranında azaldığı tahmin ediliyor.
8.3 milyar dolarlık bütçe ayrılmıştı
Cumhurbaşkanlığı 2020 Yıllık Programına göre, Ulaştırma Bakanlığı'nın Kamu Özel İşbirliği (KÖİ), 8.3 milyar TL'lik bir bütçe ile garanti ödemelerini ödemeyi planlıyordu. Bu bütçe ise yol, köprü ve havalimanlarından geçmeyen araçların parasını müteahhitlere vermek için kullanılacaktı.
Zaten sınırlı kullanımı olan yapıların salgınla birlikte neredeyse hiç kullanılmaması nedeniyle garanti ücreti iki katına çıkarılacak. Böylelikle hazineden 16.3 milyar TL çıkacak.
AKP halktan fedakarlık yaparak bağış yapmalarını isterken, toplanan bağışlardan daha fazlasını patronlara, yandaş müteahhitlere aktaracak.
ICA Holding'e 795 milyon
Devlet, ICA'ya Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nden yılda 49 milyon 275 bin aracın geçeceğini garanti ediyor. Bu sayının altında kalındığında geçmeyen araçlar için 3 dolar + KDV tutarında garanti ödeme hazineden tahsil ediyor.
Üstelik araç başına dolara endeksli garantiler verilmesi tabloyu daha da ağırlaştırıyor.
ICA Holding’e verilen yıllık garanti ödemesi 900 milyon TL. Normal koşullarda bu miktarın 630 milyon TL’si hazineden karşılanacak, köprüden geçenler ise 270 milyon TL’sini ödeyecekti.
Salgının bir yıl sürmesi halinde hazineden 794,5 milyon TL’nin çıkacağı tahmin ediliyor.
Halkın parasını bağışlıyor...
ICA Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Çeçen, Erdoğan’ın başlattığı milli dayanışma kampanyası 1 milyon lira bağış yaptığını açıklamıştı. Çeçen, hazineden cebine giren paraları, bağış kampanyalarında övgüyle kullanıyor.
Osmangazi Köprüsü fiyaskosu
Nurol, Özaltın, Makyol, Astaldi ve Göçay firmalarının oluştuduğu Otoyol A.Ş. tarafından işletilen Osmangazi Köprüsü’nün de tıpkı Yavuz Sultan Selim Köprüsü gibi dolara endeksli araç geçiş garantileri bulunuyor. Köprü için yılda 14 milyon 600 bin araç geçiş garantisi bulunuyor. Ancak Temmuz 2016- Temmuz 2019 arasında Osmangazi Köprüsünü kullanan araç sayısı 22 milyonda kaldı. Garanti edilenin yarısı kadar araç geçtiği bilinen köprüden geçmeyen araç başına 35 dolar + KDV tutarında ödeme yapılıyor.
İşletmeci şirket Otoyol A.Ş.’ye yıllık garanti edilen para 3 milyar 15 milyon TL. Bu parası yani 1 milyar 507 milyon TL’sinin hazineden karşılanması tahmin ediliyordu.
Salgının bir yıl sürmesi durumunda, Otoyol A.Ş.'ye sadece hazineden 2 milyar 500 milyon TL ödenecek.
Kullanan yok, peşkeş çok
Avrasya Tüneli, Türkiye’den Yapı Merkezi Holding ve Güney Kore’den SKE&C tarafından oluşturulan ATAŞ konsorsiyumu tarafından işletiliyor. Tünele yıllık 25 milyon 125 bin araç geçiş garantisi verilmiş durumda. Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan’ın ifadesine göre 2018’de tünelden geçen araç sayısı 17 milyonda kaldı. Böylece geçmeyen 8 milyon araç için ATAŞ konsorsiyumuna 2018 yılında 155 milyon lira ödeme yapıldı.
Avrasya Tüneli için yıllık garanti edilen para 593 milyon TL. Bu paranın yine yarısının 296,5 milyon TL’sinin hazineden ödenmesi bekleniyordu.
Salgının bir yıl sürmesi durumunda ise hazine ATAŞ konsorsiyumu’na 489 milyon TL ödeme yapacak.
AKP'den CHP'li patrona kıyak
Avrasya Tüneli’nin işletici firmalarından Yapı Merkez Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ersin Arıoğlu, eski CHP Milletvekili.
AKP’nin bu projeyi eski bir CHP Milletvekiline vermesi tartışmalara neden olmuştu. Avrasya Tüneli 30,5 yıl Ersin Arıoğlu’nun ortağı olduğu şirketin denetiminde kalacak.
İstanbul Havalimanı çalışmasa da olur
İstanbul Havalimanı işletmecesi İGA’ya ise garanti edilen tutarın tamamının ödenmesi bekleniyor.
İGA’ya verilen yıllık garanti 333 milyon 847 bin 140 avroydu. Bu paranın tamamı hazineden karşılanacak.
Yukarıda bahsettiğimiz Yap-İşlet-Devret modeliyle yapılan en bilindik projeler. Türkiye’de birçok proje Yap-İşlet-Devret modeliyle yapılıyor. Patronlar, ceplerini halkın paraları doldurmanın yolunu salgın günlerinde de bulmuş görünüyor.