Resmi verilere göre nüfusun yaklaşık yüzde 14’ünün mutlak sefalet içinde yaşadığı, yüzde 10’unun işsiz olduğu, işsizlerin hatırı sayılır bir kısmının orta yaşlarına geldiğinde kapının önüne konan ve bir daha iş bulma şansı olmayan emekçilerden oluştuğu, pek çok bölgede yaşam beklentisinin 60 yaşı geçmediği Rusya’da hükümet emeklilik yasa tasarısıyla emeklilik yaşını yukarı çekmek istiyor.
Geçen hafta bu köşede sebepleriyle birlikte düzenlemenin Rusya toplumu açısından bir felaket olduğunu, devletin emekçi halktan sermayeye kaynak aktarımı konusundaki net tercihinin en vahşi yansımalarından biri olduğu tartışıldı.
Emeklilik yasa tasarısının gündeme geldiği yaz başından beri ülke çapında 281 kentte 450 gösteri gerçekleşti. Liberal muhalefetin lideri Aleksey Navalnıy 9 Eylül’e yeni bir eylem dalgası için çağrı yapıyordu ki birkaç gün önce evinin önünden gözaltına alındı.
Önce buradan başlayalım. Navalnıy başı devletle dertte olan bir liberal siyasetçi. Yıllardır siyaset, bürokrasi ve iş dünyası arasındaki yolsuz ilişkileri teşhir etmeye kendini adamış bir avukat. Geçtiğimiz yıllarda hareketinin gençliği peşinden sürükleme becerisine sahip olduğunu gösterdi. Devlet başkanlığına adaylığı birkaç kez yasal süreçlerle engellenen Navalnıy ve ekibinin müphem bir ekonomi programı var: Sorunların kaynağının Putin rejiminin anti-liberal politikaları olduğunu söylüyorlar. Onlara göre, piyasa sömürüsünü bitirerek/sınırlandırarak değil devletteki yolsuzluğu önleyerek ücretler arttırılabilir, sağlık hizmetleri iyileştirilebilir. Yerel yönetimlere geniş mali özerklik verilmesinden söz ediyor, gelir dağılımını daha da bozacak vergi politikaları öneriyor sonra da emeklilik reformuna karşı çıkıyorlar.
Gerekçesi reform sayesinde devletin cebinde kalacak para Putin’in partisine, Birleşik Rusya Partisi’ne gidecek. Yani tasarruf iyi ama tasarruf edenler kötü niyetli.
Batıdaki Rusya düşmanı koro emeklilik düzenlemesi hakkında mutedil haberler yapıyor. Her konuda hükümete çullanan kalemler emeklilik yaşının yükseltilmesi söz konusu olunca hoşgörüyü esirgemiyor. Çünkü bu reform yıllardır temcit pilavı gibi önümüze sürülen piyasacı politikaların bir parçası. Bütün kapitalist dünyada olan şey Rusya’da ülkenin nesnelliği nedeniyle gecikmeli olarak şimdi hayata geçirilebiliyor.
Bu durumda batıyla bağlantıları açık olan, oradan büyük takdir gören ve Batının Rusya’daki despotizm propagandasını güçlendirmek için elinden geleni yapan liberal muhalefetin yeni emeklilik düzenlemesi konusunda samimiyetine inanabilir miyiz?
Biraz zor.
Navalnıy emeklilik tasarısı vesilesi ile eylem hazırlığı yaparken bir kez daha gözaltına alındı. Ve eylemin planlandığı 9 Eylül’e kadar içerde alıkonacak gibi. Böylece bir kez daha gündeme oturmayı başardı. Rus devletinin aczi sonucu ortaya çıkan gözaltı görüntüleri Navalnıy’in güçlendirmeye çalıştığı demokrasi kahramanlığı imajına, toplumsal muhalefete giydirmeye çalıştığı liberal giysiye yarıyor ve tabi batılı basına da bol bol malzeme sağlıyor.
Uğursuz emeklilik düzenlemesinin durdurulmasına katkısı ise son derece tartışmalı.
Peki sol muhalefet ne yapıyor?
Ülkede belirli bir siyasi ve örgütsel gücü temsil eden Rusya Federasyonu Komünist Partisi (RFKP) dışındaki sol parti ve oluşumlar öznel ve nesnel kısıtlar nedeniyle emeklilik konusunda güçlü bir çıkışı örgütleme şansına sahip gözükmüyorlar.
Rusya Federasyonu Komünist Partisi’nin ise tasarıya karşı yazın gerçekleşen eylem dalgasının örgütlenmesine önemli bir katkısı oldu. 2 Eylül’de düzenleyecekleri yeni mitingin hazırlıkları sürerken* temelde yasal süreçlere konsantre olmuş gözüküyorlar.
Tasarının yasalaşması için Devlet Duması’nda yasa taslağının üç ayrı oturumda gözden geçirilmesi ve onaylanması gerekiyor. 19 Temmuz oturumunda ilk taslak sorunsuz onaylandı. Parlamento’da salt çoğunluğa sahip olan iktidar partisi bir iki fireyle muhalefeti ezdi geçti.
RFKP’nin “kendi ayağınıza sıkıyorsunuz” konuşmalarına aldırış etmedi.
Zaten sorun muhalefetin emeklilik reformunu gündeme getirerek büyük bir cüret sergileyen hükümetin karşılaştığı toplumsal tepkiyi daha köklü bir dönüşüm için hızla örgütlemek yerine kendini Sovyet döneminin kazanımlarının korunması perspektifine hapsetmiş olması.
Kazanımların korunması perspektifine eşlik eden strateji emekçileri siyasallaştırmak ve mücadeleye aktif katılımlarının kanallarını yaratmak yerine referandum seçeneğini zorlamak.
Rusya Federasyonu Anayasası’nda referandum oldukça uzun ve karmaşık bir süreç olarak tarif ediliyor. Bir yasa taslağıyla ilgili toplumun görüşüne başvurulması için inisiyatif alan siyasi gruplar ya da kişiler ülkenin en az 43 idari bölgesinde başvuru yeterliliğine sahip olmak ve 2 ay içinde 2 milyon imza toplamak zorunda. Bu şartları yerine getiren ilk oluşumun formüle ettiği soru halkın oyuna sunuluyor.
RFKP “Rusya Federasyonu’nda vatandaşların emeklilik hakkını elde etmesi için belirlenen yaşın yükseltilmemesi gerektiğine katılıyor musunuz?” sorusu ile referandum düzenlenmesi için çalışmaları başlatan 3 oluşumdan biri oldu. Hemen hemen bununla eş zamanlı çeşitli bölgelerden yerel yönetimlerin ve iktidar partisinin yerel organlarının başvuru sürecini baltalamak için girdiği alengirli işlerin haberleri de gelmeye başladı.
Ayrıca referandum başvurusunu düzenleyen yasa maddeleri devletin gönülsüz olması durumunda sürecin her aşamasında çıkarılabilecek engellerle dolu.
Bu koşullarda emeklilik düzenlemesine karşı mücadele yavaş yavaş devletle başvuru sahipleri arasında itiş kakışa indirgenecek gibi görünüyor.
İşin bir diğer boyutu da şu: 21 Ağustos’ta yapılan Duma oturumunda konu yeniden tartışıldı. Düzenleme ile ilgili toplumsal rahatsızlığı giderecek bir tadilat için çalışma grubu oluşturuldu. Hükümet böylece pazarlığa girdiğini resmen ilan etmiş oldu.
Pek çok olasılık var. Düşük de olsa referandumun gerçekleşmesi ve yasa tasarısının geçici olarak gündemden düşürülmesi de bu olasılıkların içinde.
Bu en iyi ihtimal gerçekleşse bile üç gün sonra emeklilik yaşının yükseltilmesi yeniden gündeme gelecek.
Halkın örgütlü mücadelesi ile attırılmamış her geri adım eninde sonunda iktidarın yeni hamleleriyle boşa düşecek.
Ve eğer Rusya solu emekçileri daha örgütlü kılacak acil önlemler almazsa konu yeniden gündeme geldiğinde, siyasete daha yabancı, 1990’ların başından beri yaşanmakta olan kabusu daha fazla kabullenmiş bir toplumsallıkla karşılanacak.
Levada araştırma şirketinin yaptığı kamuoyu araştırmasına katkıda bulunan bir emekçinin dediği olacak: “emekçiler bir suyun içine atılacak ve mecburen yüzmeyi öğrenecekler”.
* Aynı gün Duma’da yer alan bir başka merkez sol parti “Adil Rusya”nın (Cpravedlivaya Rossiya) çağrısını yaptığı ayrı bir mitinge Rusya Komünist İşçi Partisi’nin de parçası olduğu “Halk emeklilik yaşının yükseltilmesine karşı çıkıyor” kampanyasının bileşenleri destek veriyor.