CB 2023 Programında, Özelleştirme İdaresi’nin 2021 yılında 4,2 milyar; 2022 yılının ilk 9 ayında 6,4 milyar lira özelleştirme uygulaması gerçekleştirdiği; ayrıca 2022 Eylül ayı sonu itibariyle 2,5 milyar lira özelleştirme sözleşmesinin sonuçlandırılarak CB onayına sunulduğu belirtiliyor.

Özelleştirme İdaresinin tantanalı günleri gerilerde kaldı. KİT’lerin çoğu satıldı, elde kalanların satılabilmesi için büyük yatırımlar gerekiyor. Özelleştirme İdaresi, işletmeler hazır edilinceye değin kamu taşınmazlarını pazarlamakla yetinmek durumunda.

TEİAŞ, 2 Temmuz 2021 günlü bir CB Kararıyla özelleştirme kapsamına alındı. Kararda 2022 yıl sonuna değin özelleştirilmeye hazırlanması öngörülüyordu, yetiştiremedikleri anlaşılıyor. 12,8 milyar lira ödenmiş sermayesi var. Aktiflerini toplarsanız en azından 40-45 milyar lira olduğu çıkar ortaya.

Bu ölçekteki kamu işletmelerini satmak kolay değil. Önce müstakbel alıcıların kâr edecekleri ortamların oluşturulması gerekiyor. Hiçbir sermaye grubu, yıllar sonra karşılığını alacağı beklentisiyle, bugünden milyarlarca lira yatırıma girişmez. Üstelik çoğunun cesameti de yetmez: Devlet yapacak, hazıra konacaklar.

TEİAŞ’ı satışa hazırlıyorlar. CB 2023 yılı Programında 277.1 sayılı Tedbir olarak “…Şirketin halka arzına yönelik hazırlık çalışmaları gerçekleştirilecektir” deniliyor. Bakın nasıl hazırlıyorlar: 2020 yılı Programında 4 milyar; 2021 yılı Programında 5,5 milyar; 2022 yılı Programında 8,5 milyar TL yatırım öngörülmüştü; 2023 yılı hedefi 17,1 milyar lira belirlendi.

TEİAŞ’ın 2020 yılı faaliyet raporundan öğrendiğimize göre 71 bin kilometrenin üzerinde enerji iletim hattı; 753 Transformatör Merkezi; 1975 adet transformatörü var. 2020 yılında 9 bin kilometre yeni iletim hattı ile 284 transformatör eklenmesi hedefleniyordu. Bütçeden yatırıma ayrılan paralar, bakım onarımlarına; yeni hatların açılmasına; kamulaştırmaya harcanıyor. Asıl büyük gider kalemini, son yıllarda doğalgaz çevrim santralleriyle Güney Marmara ve Ege Bölgelerinde üretilen elektriğin Lapseki; Sütlüce; Hersek; Dilovası’na denizaltı kablolarıyla güvenli olarak iletilmesi, yenilerinin açılması, bakımlarının yapılması ve onarımları için yapılan harcamalar oluşturuyor.

CB 2023 Programında 493.2 sayılı Tedbirde bunların yanısıra biten ve sürmekte olan projelerden söz ediliyor; “Yatağan-Denizli, Batı-Denizli-4Tunçbilek Şalt-Domaniç-Bursa Doğu ve Konya Kuzey-Ilgın TES- Afyon-2 enerji iletim hatları tamamlanacak, Erzin 380-Polateli 2380 enerji iletim hattında ise yüzde 50 oranında ilerleme sağlanacaktır.”

Yatırımları karşılayacak kadar bütçede para olsa gene iyi. CB 2023 Programında BOTAŞ ve TEİAŞ yatırımlarının bir kısmının dış proje kredileriyle karşılanacağı belirtiliyor. Sermayeye rant aktarmak uğruna geleceğimizi de ipotek altına alıyorlar.

CB 2023 Programının “Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Özelleştirme” başlığı altındaki şu yazılanlar yatırımların, -daha açık söylersek, aktarılan rantların- büyüklüğü konusunda fikir veriyor; “Enerji ve madencilik KİT’lerinin yatırımlarının 2022 yılı sonunda bir önceki yıla göre 25,9 milyar TL artması beklenmektedir. Söz konusu artışta TPAO’nun hidrokarbon arama yatırımları, TEİAŞ’ın iletim sistemi yatırımları ile BOTAŞ’ın doğal gaz depolama projeleri yatırımları önemli rol oynamıştır.” Geçen yıla göre artması beklenen 25,9 milyar liranın özelleştirme kapsamında olan Kamu işletmelerine harcanacağı dikkatinizi çekmiştir.

Özelleştirmeye hazırlanan ve çok yakın bir gelecekte her biri bir tekelin mülkü olacak kamu işletmelerinin en büyükleri olan TEİAŞ, TPAO, BOTAŞ ve TCDD için 2023 yılında 136 milyar liranın üzerinde yatırım hedeflendi. Bu tutar, aşağıdaki çizelgede görüleceği üzere 20 KİT için hedeflenen toplam 163 milyar lira yatırım tutarının yüzde 83’ünü oluşturuyor.

Yazıyı önemli bir vurguyla bitirelim: KİT’ler, kamu kaynaklarından (bütçeden) ayrılan ödeneklerle beslenip kâr edecekleri ortamlar oluşturulduktan sonra sermayeye satılıyor. Bütçelerden karşılandığı için gerçekte satış geliri elde etmiş olmuyoruz. Kamulaştırma talep edersek, parasını ödeyip geri alırız anlamı çıkıyor. Kendimize haksızlık etmiş olmaz mıyız?