Manisa'nın Soma ilçesinde 13 Mayıs 2014’te 301 işçinin yaşamını yitirdiği maden faciasıyla ilgili haklarında ilk kez dava açılan 28 kamu görevlisinin yargılanmasına bugün başlandı.

Çoğunluğunu dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı iş müfettişlerinin oluşturduğu tutuksuz 28 sanıktan yalnızca ikisi bugünkü duruşmaya katıldı, diğer sanıklardan bazıları savunmalarını avukatları aracılığıyla yazılı olarak sundu.

Mahkeme Manisa Barosu, İzmir Barosu ve Bağımsız Maden İş Sendikası’nın müdahillik taleplerini reddetti. Madenci ailelerinin müdahillik ve dosyanın ağır ceza mahkemesine devredilmesi talepleriyse bir sonraki duruşmada değerlendirilecek.

Ailelerden 'görevi kötüye kullanmak' suçlamasına itiraz

Soma katliamına ilişkin kamu görevlileri ilk kez bu davayla hakim karşısına çıkıyor. Ancak madenci aileleri ve avukatları sanıkların “görevi kötüye kullanma” suçundan değil “bilinçli taksir” ya da “olası kast”la 301 madencinin ölümüne, 162 madencinin yaralanmasına sebep olmaktan ağır ceza mahkemesinde yargılanmasını istiyor. Ailelerin avukatları bu suçlamayla yürütülen davanın kamu görevlilerinin göstermelik olarak yargılandığı bir dava olacağını dile getiriyor.

Öte yandan iddianamede görevi kötüye kullanmak suçlaması yöneltilen çoğu iş müfettişi olan kamu görevlileri arasında en üst düzey sorumlunun dönemin Çalışma Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü K.Ö. olduğu görülüyor.

75 sayfadan oluşan iddianamede görevi kötüye kullanma suçlaması yöneltilen 28 kamu görevlisi şöyle:

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın iş müfettişleri E.A., G.A. M.G., E.G., A.Y., A.E., M.K.
• Baş müfettişler M.T., A.B. ve E.G.
• Müfettiş yardımcısı E.B.
• Çalışma Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü K.Ö.
• Enerji Bakanlığı personeli olan maden tetkik üyeleri M.S.S., Ş.U., M.B., E.T., H.H.I., H.Y., M.G., B.U., N.P.Y., A.Ü., A.S., B.A., R.K.ve M.A. 
• Eski Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Daire Başkanı V.D., dönemin TKİ Daire Başkanı olan A.S.

Duruşmaya iki müfettiş katıldı

Bugün Soma 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülen davanın ilk duruşmasına sanıklardan yalnızca dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişleri E.B. ile M.G katıldı.

Müfettiş M.G. savunmasında 2011 yılında yapılan görevlendirilmeyle söz konusu maden ocağını dönemin iş sağlığı ve güvenliği kanunlarına uygun şekilde denetlediğini, denetlemesinden 1 yıl sonra 2012 yılında ilgili kanunda değişiklik yapıldığını, iddianamede bilirkişi raporuna dayandırılarak aleyhinde yer alan suçlamaların değişiklik yapılmış kanuna göre olduğunu, kendisi hakkındaki değerlendirmenin 2011'deki kanun ve mevzuatlara göre yapılması gerektiğini öne sürdü.

Müfettiş E.B. de kazadan yaklaşık 2,5 ay önce maden ocağını mevzuata uygun şekilde denetlediğini ve işyerinde kayda değer bir noksanlık tespit etmediğini savunarak, üzerine atılı suçları kabul etmediğini ifade etti, beraatını istedi.

Duruşmaya katılmayan sanıklar ise savunmalarını avukatları aracılığıyla yazılı olarak sundu, bazı sanıkların ise ilerleyen duruşmalarda savunma yapacakları belirtildi.

Madenci aileleri ağır cezada yargılama istiyor

Davaya katılım talebinde bulunan ailelerin avukatları ise Asliye Hukuk Mahkemesin'in görevsizlik kararı vermesini, dosyanın Ağır Ceza Mahkemesine devredilmesini talep etti.

Mahkeme heyeti Manisa Barosu, İzmir Barosu ve Bağımsız Maden İş Sendikası’nın müdahil olma taleplerini reddetti, ailelerin davaya müdahil olma ve görevsizlik kararı verilmesi taleplerinin ise incelenerek bir sonraki duruşmada değerlendirilmesine karar verdi. Duruşma 12 Eylül'e erteledi.

Manisa Barosu Başkanı: Zaman aşımı sözkonusu değil

Manisa Barosu Başkanı Ümit Rona duruşma sonrasında Soma Adliyesi önünde yaptığı açıklamada sanıkların “zaman aşımı” savunmasının bir geçerliliği olmadığının iddianamede de belirtildiğini dile getirdi.

Rona "Koşa koşa gelmesi gereken adalet maalesef düşe kalka, seke seke, topallaya topallaya, yerde yata yata, yuvarlana yuvarlana 9 yıl 360 gün sonra ilk duruşmasına sebep olacak şekilde adalet tecelli etmeye çalışmıştır. Barolarımızın katılma talepleri reddedildi. Burada uzatılmış bir zaman aşımı söz konusudur. Zaman aşımına uğradığı noktasında sanık vekillerinin talepleri oldu ama TCK açık, CMK açık, 66’ncı, 67’ncı maddeler açık. Burada zaman aşımı söz konusu değil. Zaman aşımının uzaması veya kesilmesi nedeniyle şu an için ilgili bir durum yok. Zaman aşımı konusunda bir sıkıntı yok. Burada uzatılmış zaman aşımı var. İddianamede de bu husus yer alıyor. Burada acı olan şudur ki; böyle bir faciadan 9 yıl 360 gün sonra kamu görevlilerinin yargılanmasına başlandı. Bu hukuk adına, adalet adına, üzerine cübbe taşıyan bizler adına bir ayıptır. Halka olan adalet borcu açısından ayıptır. Vicdanları yaralayıcıdır" dedi.

Rona, sözlerine şöyle devam etti:

"Bu kamu görevlileri ile ilgili meslektaşlarımızın suç duyuruları, Danıştay'a itirazları söz konusu oldu. 2019 yılında Enerji Bakanlığı'yla ilgili ve 2020 yılında Çalışma, Sosyal Güvenlik Bakanlığı bürokratlarıyla ilgili izin verildi. Bu kadar sürüncemede kalan süreçte, meslektaşlarım bu mücadeleyi sürdürdü. Uzama sebebi Danıştay'ın verdiği kararlar neticesinde bozmalar, itirazlar ve ilgili kurumların, bakanlıkların yaptığı dirençtir. Bakanlıkların bu personelleri koruma için yaptığı direnç maalesef bu yargılama bugüne kadar uzamıştır. Soma Cumhuriyet Başsavcılığı'nın bu yönde talepleri olmuştur. Danıştay en son verdiği kararları 2019 ve 2020 yılında vermiştir, yani geç vermiştir. Geciken adalet adalet değildir.”

Patron Can Gürkan sadece 5 yıl hapis yattı

Soma Kömürleri AŞ'nin işlettiği, yaklaşık 5 bin kişinin çalıştığı maden ocağında 13 Mayıs 2014'te vardiya değişimi sırasında çıkan yangının ardından galeriler dumanla dolmuş, 96 saat süren çalışmalar sonucu 486 işçi kurtarılmış, 301 işçinin cansız bedenine ulaşılmıştı.

Olayın ardından Soma Kömür İşletmeleri AŞ Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan, Genel Müdürü Ramazan Doğru, İşletme Müdürü Akın Çelik, Teknik Müdür İsmail Adalı, Teknik Nezaretçi Ertan Ersoy ve Emniyet Teknikeri Mehmet Ali Günay Çelik tutuklanmış ve dava süreci başlamıştı.

Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi, 5 tutuklu sanığın 15 yıl ile 22 yıl 6 ay arasında değişen hapisle cezalandırılmasına, 9 sanığın adli kontrol şartıyla serbest bırakılmasına, 37 sanığın beraatine karar vermiş, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 14. Ceza Dairesi ise Can Gürkan'ın yurt dışı yasağı konularak tahliye edilmesine hükmetmişti.

Yargıtay 12. Ceza Dairesinin yerel mahkeme kararını bozması sonrası yeniden yapılan yargılamada Can Gürkan'a 20 yıl, maden mühendisleri Adem Ormanoğlu ve Efkan Kurt'a 12 yıl 6'şar ay hapis cezası verilmiş, Haluk Evinç ise beraat etmişti.

Yargıtay 12. Ceza Dairesi, yeniden yargılama sürecinin tamamlanmasının ardından 4 Nisan 2022'de yerel mahkemenin kararını onamıştı. 2019’da cezaevinden tahliye edilen Can Gürkan, infaz düzenlemesi kapsamında nedeniyle Covid-19 izninden faydalandığı için hapse girmedi.

Aralık 2023’te olayda ihmalleri bulunduğu suçlamasıyla 28 kamu görevlisi hakkında Soma Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan iddianame Soma 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nce kabul edilmişti.