Petrol fiyatlarında yaşanan düşüş sonrası AKP basınında artık rutin hale gelen “doğalgaz fiyatlarında büyük indirim” müjdelerine geçtiğimiz günlerde bir yenisi eklenmiş, "Gaz fiyatlarında yeni kontrat sözleşmelerinin, 1 Temmuz'da 183 dolar seviyesinden gerçekleşmesi öngörülüyor. Yani her bin metreküp gazda 47 dolar ucuzluk sağlanacak. Söz konusu indirimin hane halkına yansıması ise Ekim ayını bulacak. Kış başında yapılacak düzenleme ile birlikte, faturalarda yüzde 20 civarında düşüş bekleniyor” denilmişti.
Peki, durum gerçekten böyle mi?
AKP basını müjde vermeye devam ederken gerçek tablo hayli farklı. Ülkemizde tüketilen yıllık yaklaşık 50 milyar metreküp doğalgazın neredeyse tamamı ithal. İthal edilen gazın ise dörtte üçü uzun dönemli anlaşmalarla alınıyor. Anlaşmaların tarife mekanizması net olarak açıklanmasa da hâlâ petrolün gazla rekabetine dayalı olduğu biliniyor. Dolayısıyla yandaş basınca petrolün fiyatı düşünce gaz fiyatlarının da düşeceği haberi pompalanıyor.
Oysa anlaşmalar dolar üzerinden yapıldığı için kötü giden ekonomi ve yükselen döviz kuru nedeniyle gaz fiyatlarının da yükseldiği bir gerçek. Patronların zararının karşılanması için faturalara yapılan zamlar yetmiyor, üstüne hükümet BOTAŞ üzerinden sübvansiyon yaparak gaz şirketlerinin kârını artırmaya çabalıyor. Bu durum birkaç yıl öncesine kadar en çok kâr eden kuruluşlardan biri olan BOTAŞ’ın zarar etmesine sebep oluyor.
Doğalgaz patronlarının kârını korumak adına döviz kurundan kaynaklı farkı sübvanse eden AKP hükümeti BOTAŞ’ın zararına göz yumuyor. Petrol fiyatlarında yaşanan kısa süreli düşüşün ise kalıcı şekilde gaz fiyatına yansıması gerçekçi değil. Olası bir düşüşün ancak BOTAŞ’ın zararını karşılayacağı, faturalarda ise en fazla yeni zam yapılmamasına olanak sağlayacağı öngörülüyor.
Gaz kontratlarında durum ne?
Türkiye’nin Rusya ile imzaladığı iki uzun dönemli anlaşma bulunuyor. Bunların ilki 1997 yılında yıllık 16 milyar m3 doğalgaz alımı için imzalanan “Mavi Akım” olarak bilinen anlaşma. Bu anlaşma 2025 yılında sona erecek. İkincisi ise 1998 yılında 4 milyar m3 doğalgaz alımı için imzalanan Batı Hattı anlaşması. Bu sözleşmenin bitiş tarihi de 2021.
1996 yılında İran’dan yıllık 9,6 milyar m3 doğalgaz alımı için imzalanan 30 yıllık kontrat Türkiye’nin en pahalı kontratı olarak biliniyor. Ayrıca 2001 yılında Azerbaycan’dan yıllık 6,6 milyar m3 doğalgaz alımı için imzalanan 20 yıllık bir kontrat bulunuyor. Yani Türkiye’nin en erken bitecek ve dolayısıyla “revize” edilebilecek anlaşması 2021 yılında gibi görünüyor.
Anlaşmalar neden yüksek?
Geçtiğimiz Nisan ayında CHP’li vekil Ali Mahir Başarır, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’nın yanıtlaması talebiyle bir soru önergesi vermiş, “Avrupa doğal gazın bin metreküpünü 120 dolar civarında satın alırken, Türkiye’nin aynı miktarda doğal gazı 280 dolara almasının nedeni nedir?” diye sormuştu.
Bakanlık tarafından verilen yanıtta anlaşmaların ticari sır olduğu belirtilmişti.
Bakanlık, aynı zamanda yapılan bu yüksek fiyatlı anlaşmaları “ekonomik ve siyasi boyutları var” şeklinde değerlendirmiş, bu sözler tartışma konusu olmuştu.
