Ekvador Devlet Başkanı Daniel Noboa, yönetiminin önümüzdeki dönemde yönünü belirleyecek reformlar için bugün bir referandum düzenliyor.

Referandumda sorulacak 11 soru, organize suçla nasıl mücadele edileceği, yatırımın nasıl teşvik edileceği ve nasıl istihdam yaratılacağı gibi konuları içeriyor. Genel seçimlerin üzerinden bir yıldan az bir süre geçtikten sonra yapılacak olan referandum, ülkede ciddi bir enerji krizinin olduğu ve sekiz saate kadar kesintilerin yaşandığı bir dönemde gerçekleşiyor. Bununla birlikte, Ekvador polisinin iki hafta önce ülkenin eski devlet başkan yardımcısını tutuklamak için Meksika Büyükelçiliği'ni basması Latin Amerika'da diplomatik krize yol açmıştı.

26 Ocak tarihinde Anayasa Mahkemesi'nin kontrolünden geçen referandum soruları 5 Şubat tarihinde mahkeme tarafından onaylanmıştı. Noboa, bunun ardından 9 Şubat tarihinde 162 ve 163 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamelerle resmi olarak halka danışılması ve referandum yapılması çağrısında bulunmuştu.

Noboa halkın desteğini kaybediyordu

Noboa, bu referandumla 2025 seçimlerinde yeniden aday olmak için bir zemin yaratmayı amaçlıyor. Diğer yandan, Noboa, olumsuz bir sonuç alma durumunda gücünü kaybetme riskiyle de karşı karşıya kalabilir.

Noboa'ya dönük halk desteği, ülkede suç çetelerinin artırdığı şiddet olayları nedeniyle azalmıştı. Çete olayları, son yıllarda Ekvador'un Latin Amerika'da kişi başına en fazla cinayet işlenen ülkelerden biri olmasına yol açtı. Ülkede 2023'te 100 bin kişi başına 45 kişi cinayet nedeniyle hayatını kaybetti. Meksika Büyükelçiliği'ne yapılan polis baskını da ülke içerisinde tepkilere neden oldu.

Muhalefetten referanduma tepki

Söz konusu referandum, toplumsal hareketler, öğrenciler, işçi sendikaları ve diğer sol siyasi güçler tarafından eleştiriliyor.

Ekvador'un ana muhalefet koalisyonu Yurttaş Devrimi'nden (Revolución Ciudadana), söz konusu referanduma tepki geldi. Başkan Daniel Noboa tarafından hazırlanan referandumun, bu ülkenin acil sorunlarına ilişkin hiçbir şeyi çözemeyeceğini vurgulayan koalisyon, referandum mekanizmasının "sorumsuzca" veya "devlet başkanının gücünü yeniden tesis etmesini amaçlayan bir anket" olarak kullanılmaması gerektiğini söyledi.

Referandumda yer alan 11 soru şöyle:

• Anayasanın kısmen yeniden düzenlenmesi yoluyla Ulusal Polisin organize suçla mücadele görevlerinde Silahlı Kuvvetlerden ilave destek almasına izin verilmesi gerektiğine katılıyor musunuz?
• Anayasa'da ve kanunlarda belirtilen koşullar, gereklilikler, kısıtlamalar ve engeller alanında yapılacak değişikliklerle Ekvadorluların ülkeye iadesine izin verilmesini kabul ediyor musunuz?
• Anayasanın değiştirilmesine ve Yargı Güvenceleri ve Anayasal Denetim Teşkilat Kanunu'nda değişiklik yapılmasına, kendilerine tanınan yetki güvencelerinden haberdar olmak amacıyla hem birinci derece hem de ikinci derece anayasal konularda uzmanlaşmış yargı organlarının kurulmasına onay veriyor musunuz?
• Ekvador Devleti'nin yatırım, sözleşme veya ticari anlaşmazlıkların çözümü için uluslararası tahkimi bir yöntem olarak tanımasını kabul ediyor musunuz?
• İşçilerin kazanılmış haklarını etkilemeden, işveren ve işçi arasında mutabık kalınan belirli süreli ve saatlik iş sözleşmeleri için Cumhuriyet Anayasası'nda değişiklik yapmayı ve İş Kanunu'nda değişiklik yapmayı kabul ediyor musunuz?
• Silahlı Kuvvetlerin sosyal rehabilitasyon merkezlerine girişin sağlandığı güzergâh, yol ve koridorlarda silah, mühimmat, patlayıcı ve aksesuarların kontrolünü kalıcı olarak yapmasına katılıyor musunuz?
• (i) terörizm ve finansmanı, (ii) kontrollü planlı maddelerin yasa dışı üretimi ve ticareti, (iii) organize suç, (iv) cinayet, (v) kiralık katillik, (vi) ) insan ticareti, (vii) gasp yoluyla adam kaçırma, (viii) silah kaçakçılığı, (ix) kara para aklama ve (x) madencilik kaynaklarına dair yasa dışı faaliyetler gibi suçlara ilişkin cezaların Bütünsel Organik Ceza Kanunu'nun yeniden düzenlenmesini kabul ediyor musunuz?
• Organik Kapsamlı Ceza Kanunu'nda değişiklik yapılarak, hapiste olan kişilerin, bazı suçlardan dolayı cezalarının tamamını sosyal rehabilitasyon merkezinde çekmelerine katılıyor musunuz?
• Sivillerin kullanmasına izin verilen ateşli silahlar istisna olmak üzere, yalnızca Silahlı Kuvvetlerin veya Ulusal Polisin  kullanma yetkisi olduğu silah, mühimmat veya bileşenleri bulundurma veya taşıma suçunun, Organik Kapsamlı Ceza Kanunu'nun uygun şekilde yeniden düzenlenmesiyle tanımlanmasını kabul ediyor musunuz? 
• Birleşik Ceza Kanunu'nda yapılacak değişikliklerle, bir suçun aracı veya nesnesi olan silahların, parçalarının, patlayıcıların, mühimmatın veya aksesuarların Ulusal Polis veya Silahlı Kuvvetler tarafından  derhal kullanılabilmesini kabul ediyor musunuz?
• Mülkiyet Feshine İlişkin Organik Kanun prosedürünün basitleştirilmesiyle, devletin yasadışı ve kaçak mallara el koymaya devam etmesi gerektiğini kabul ediyor musunuz?

Devlet çetelere savaş ilan etmişti

Ekvador'un Guayaquil şehrindeki TC isimli televizyon kanalının stüdyosu, Ocak ayında Los Choneros adlı çetenin üyeleri tarafından basılmıştı.

Maskeli ve silahlı saldırganlar, televizyon çalışanlarını yere yatmaya zorlamıştı. Ardından canlı yayın kesilmişti.

Baskından hemen önce Los Choneros çetesi lideri, giydiği hükümden dolayı yattığı hücreden kaçmıştı. Bu firarın ardından ülkede olağanüstü hal ilan edilmişti.

Saldırının ardından Noboa, "ülke içi silahlı çatışma durumu" ilan etmiş ve çeşitli suç örgütlerini "terör örgütü" olarak nitelemişti.

Çeteler, aynı zamanda Ekvador kolluk kuvvetlerine çeşitli saldırılar düzenlemeye başlamıştı. Riobamba şehrindeki bir diğer hapishaneden de yaklaşık 40 tutuklu firar etmişti.

Meksika büyükelçiliğine yapılan baskınla başlayan diplomatik kriz

Ekvador polisi, iki hafta önce başkent Quito'daki Meksika büyükelçiliğinin dış kapılarını kırarak Aralık ayından bu yana burada ikamet eden eski devlet başkanı yardımcısı Jorge Glas'ı tutuklamıştı. Glas, yolsuzlukla suçlanmasının ardından büyükelçiliğe siyasi sığınma talebinde bulunmuştu.

Baskının ardından, Meksika Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador, Ekvador'la diplomatik ilişkilerin kesildiğini duyurmuştu. Meksika Dışişleri Bakanı Alicia Bárcena ise yaşananlar için Lahey'deki Uluslararası Mahkeme'ye başvurulacağını söylemişti. Bárcena, ayrıca Ekvador'daki diplomatlarını geri çağırdıklarını duyurmuştu.

Devlet başkanı yeniden siyasi güç kazanmak istiyor

Hem çetelerle yaşanan çatışmalar hem de Meksika'yla yaşanan diplomatik kriz, Noboa'ya olan halk desteğini zayıflattı. Noboa'nın bu referandumla siyasi gücünü yeniden tesis etmeyi amaçladığı değerlendiriliyor.