Afrika'daki güç dengesi değişiyor. Bu sürece dair çok sembolik bir an, krize dönüşmeden ucuz atlatıldı.
Batı karşıtı askeri cuntanın yönetimde olduğu Nijer'den tamamen çekilme hazırlıkları yapan ABD güçleri, kendilerinin boşaltacağı hava üssüne Rus askerlerinin varışına tanık oldu.
ABD'li üst düzey bir savunma yetkilisi, Rus askeri personelinin Nijer'de ABD birliklerine ev sahipliği yapan bir hava üssüne girdiğini söyledi.
İsminin açıklanmaması kaydıyla konuşan üst düzey bir ABD savunma yetkilisi, Reuters'a yaptığı açıklamada, Rus kuvvetlerinin ABD birliklerine karışmadığını, Nijer'in başkenti Niamey'deki Diori Hamani Uluslararası Havaalanı'nın yanındaki Hava Üssü 101'de ayrı bir bölümü kullandığını kaydetti.
Yetkili, "Durum çok iyi olmasa da kısa vadede yönetilebilir" dedi.
ABD'li yetkili, Nijerli yetkililerin ABD Başkanı Joe Biden yönetimine Nijer'de yaklaşık 60 Rus askeri personelinin olacağını söylediğini ancak kendisinin bu sayıyı doğrulayamadığını belirtti.
Washington'un Nijerli yetkililere bir mesaj gönderdiğini aktaran yetkili, mesajın bir ültimatom olmadığını, ancak mesajda ABD askerlerinin Rus kuvvetleriyle aynı üs üzerinde olamayacağının açıkça iletildiğini söyledi. Yetkili, "Bunu pek iyi karşılamadılar" ifadelerini kullandı.
Askeri cunta ABD'den çekilmesini talep etmişti
Batı Afrika ülkesi Nijer'deki askeri yönetim, ABD'ye, geçen yıl gerçekleşen darbeye kadar isyancılara karşı mücadele iddiasıyla ülkede bulunan ABD'den yaklaşık 1000 personelden oluşan askeri varlığını geri çekmesini istemişti.
Nijer'de Mart ayında, üst düzey ABD'li yetkililerin Rusya güçlerinin ülkeye gelme olasılığına ve İran'ın ülkede uranyum da dahil olmak üzere hammadde aradığına dair raporlar dahil olmak üzere endişelerini dile getirdiği bir toplantı yapılmıştı. Nijer yönetimi, toplantının ardından ABD güçlerinin ülkeden çekilmesini talep etmişti.
ABD ve müttefikleri, Batı karşıtı darbelerin ardından bir dizi Afrika ülkesinden askerlerini çıkarmak zorunda kaldı. Nijer'den ayrılma hazırlıkları yapan ABD birlikleri, son olarak Çad'ı terk etmiş, Fransız güçler de Mali ve Burkina Faso'dan ayrılmıştı.
ABD ordusu, ülkedeki darbeden sonra Nijer'deki kuvvetlerinin bir kısmını Hava Üssü 101'den Agadez şehrindeki Hava Üssü 201'e taşımıştı. Hava Üssü 101'de ABD askeri teçhizatının kalıp kalmadığı henüz bilinmiyor.
ABD, Nijer'deki Airbase 201'i 100 milyon dolardan fazla bir maliyetle inşa etmişti. ABD güçleri, IŞİD ve El Kaide bağlantılı gruplarla mücadele iddiasıyla 2018'den bu yana bu üste bulunuyordu.
Rusya'nın bölgedeki girişimleri
Diğer yandan Rusya, Afrika ülkeleriyle ilişkilerini güçlendirmek için uzun süredir kıtada girişimlerde bulunuyordu.
Mali, son yıllarda Rus paralı asker grubu Wagner'in cihatçılarla savaşmak için oraya konuşlanmasıyla Rusya'nın en yakın Afrika müttefiklerinden biri haline gelmişti.
ABD'den çekilme hazırlıkları
Bir ABD generalinin, geri çekilme işlemleri için Nijer'e gönderildiği aktarıldı.
Nijer'deki ABD birliklerinin geleceği konusunda herhangi bir resmi karar alınmamış olsa da yetkili, planın askerlerin ABD Afrika Komutanlığı'nın Almanya'da bulunan ana üslerine geri dönmeleri olduğunu söyledi.
Pentagon: Güvenliğe dair bir endişemiz yok
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, Rus kuvvetlerinin Nijer'deki ABD birlikleriyle bir üssü paylaştığını doğrularken, ülkede konuşlanmış ABD'li personelin güvenliğine ilişkin bir endişenin söz konusu olmadığını dile getirdi.
Hawaii'de Avustralya, Japonya ve Filipinler'in savunma bakanlarıyla yaptığı toplantının ardından gazetecilere konuşan Austin, Rusya'nın askeri varlığına rağmen Nijer'deki ABD birliklerinin korunmasıyla ilgili "önemli bir sorun" olmadığını söyledi. .
Austin, "Ruslar ayrı bir yerleşkede bulunuyor. ABD kuvvetlerine ya da ekipmanlarımıza erişimleri yok" dedi.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) geçen hafta Nijer'deki tüm askerlerini çekeceğini ve bölgede "terörle mücadele" operasyonlarının sürdürülmesine yönelik diğer seçenekleri değerlendireceğini açıklamıştı. Washington daha önce, Fransız birliklerinin geçen yıl bölgeyi terk etmeye zorlanmasından sonra dahi çekilmeyi reddetmişti.
Kremlin: Afrika'yla bağları güçlendirmeye devam edeceğiz
Rus ordusunun Nijer'de ABD ordusuyla üs paylaştığı yönündeki haberlere yanıt veren Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Moskova'nın savunma da dahil olmak üzere çeşitli sektörlerde Afrika ülkeleriyle bağlarını güçlendirmeye devam edeceğini söyledi.
Peskov, “Bu konuya ilgi duyuyorlar, biz de duyuyoruz. Afrika ülkeleriyle ilişkilerimizi geliştirmeye devam edeceğiz” dedi.
Ülkedeki ABD tesisleri ne olacak?
Nijer medyası, geçen ay Rus askeri eğitmenlerinin ülke ordusunu "terörle mücadele taktikleri" konusunda eğitmek için ekipmanlarla Niamey'e geldiğini bildirmişti. Ülkenin askeri lideri Abdourahamane Tiani, Mart ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le Sahel bölgesinde "terörle mücadele" konusunda işbirliği üzerine görüşmüştü.
ABD'yle Rusya arasındaki askeri ve diplomatik ilişkiler, Ukrayna'daki savaş nedeniyle halihazırda gerilmiş durumda.
Gelişmeler, ABD güçlerinin ülkeden çekilecek olmasının ardından ülkedeki ABD tesislerinin akıbetinin ne olacağına dair soruları da beraberinde getirdi.
Batı ülkeleri Afrika'dan yavaş yavaş çekilmek zorunda kalıyor
Afrika'da Batı güçlerinin çekilmesine yönelik son hamle geçtiğimiz hafta görülmüştü.
Orta Afrika ülkesi Gabon'da bir siyasi komisyon, ülkedeki Fransız askeri üssünün kapatılması ve Paris'le savunma anlaşmalarının gözden geçirilmesi yönünde çağrıda bulunmuştu.
Teklif, Gabon askeri hükümeti tarafından, ülkeyi sivil yönetime döndürmek amacıyla toplanan, başkent Libreville'de devam eden ulusal diyalog sırasında bir raporda sunulmuştu.
Geçtiğimiz ay da Batı karşıtı askeri cuntaların yönetimde olduğu Burkina Faso, Mali ve Nijer ülkeleri, iki hafta önce açıklama yaparak, Sahel Devletleri İttifakı'nın (AES) resmen başladığını duyurmuştu.
Darbelerin başlamasının ardından bu üç ülkenin Fransa'yla ilişkileri sürekli düşüşe geçti. Mali ve Burkina Faso'daki darbelerin ardından, Fransa bu ülkelerdeki askerlerinin tamamını geri çekmek zorunda kalmıştı. Fransa'nın, Aralık 2023'te Nijer'deki son askerlerini de çekmesinin ardından bu ülkelerdeki tüm askeri varlığı sonlanmış oldu.
Üç ülkenin imzaladığı ittifak sözleşmesinin, Fransa'nın bölgedeki tarihsel nüfuzununun tamamen ortadan kaldırmasına ön ayak olacağı değerlendiriliyordu. Bölgede bir zamanların sömürgeci gücü, sonrasında işgalci kuvveti olan Fransa, Sahel bölgesi ve Gine Körfezi boyunca sahip olduğu askeri ve ekonomik etkisini tamamen yitirme aşamasında.
Rusya sürecin kazananı olarak görülüyor
Fransa'nın ve ABD'nin bölgedeki etkisini yitirmesiyle Rusya, Çin ve İran gibi ülkelerin Sahel'de ekonomik etkisini daha da artırması bekleniyor. Özellikle Rusya'nın bu sürecin galibi olacağı değerlendiriliyor. Rusya, Ocak 2024'te Nijer'le askeri işbirliği kurma konusunda anlaşmaya varmıştı. Rusya, ayrıca, askeri lideri koruma amacıyla yakın zamanda Burkina Faso'ya askeri personel de gönderdi. Rus paralı asker grubu Wagner de, lideri Yevgeni Prigojin'in ölümüne karşın Mali'de hâlâ 1000 asker bulunduruyor.
Afrika'da "terörle mücadele" iddiasıyla askeri güç bulunduran Batılı ülkelerin, bu iddiasını gerçekleştirmek bir yana, kıtadaki ülkelere siyasi müdahaleleriyle güvenlik sorununun daha da artmasına yol açması, Batı karşıtı askeri cunta hareketlerinin halk desteğini arkasına almasına ön ayak oldu.
Bu uluslararası boşlukta Rusya, bölge ülkeleriyle siyasi ve askeri ilişkilerini geliştiren başlıca ülke oldu.
