'Meclis'te görüşmeleri bugün başlayacak olan yeni torba yasada en önemli mesele, 25 yaş altı 50 yaş üzeri işçilerin kıdem tazminatının ortadan kaldırılması.'

Torbacı patron kıdem tazminatını istiyor

AKP, yaz aylarında patronların talebiyle meclise getirdiği torba yasanın içinden çıkarmak zorunda kalmıştı, şimdi bir kez daha deneyeceği anlaşılıyor. Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşmeleri bugün başlayacak olan 43 maddelik yeni torba yasada en önemli mesele, 25 yaş altı 50 yaş üzeri işçilerin kıdem tazminatının ortadan kaldırılması. Torbada esnek çalışma biçimlerini dayatan maddeler var ve kıdem tazminatı konusu bu maddelerin içine gizlenmiş durumda.

Yakından bakalım…

Komisyona sevk edilen metinde 28’nci madde, sözünü ettiğim 25 yaş altı 50 yaş üzeri işçilerin belirli süreli iş sözleşmeleriyle çalıştırılmasının önünü açacak düzenlemeyi içeriyor. Bu düzenleme yaz aylarındaki torba yasa tartışmaları sırasında kıdem tazminatı fonu ile birlikte gündeme gelmişti. O zaman, fonu gösterip belirli süreli sözleşmeyle gol atmaya çalışacaklar diye sendikaları uyarmıştık. Patronlar kıdem tazminatı konusunda fondan daha çok bu düzenlemeyi istiyor. İştahlarını göstermiş oldular. Düzenlemeye göre 25 yaş altı ve 50 yaş üzeri işçiler için belirli süreli iş sözleşmesi şartları yeniden düzenlenerek yasadaki sınırlamalar gevşetilecek, bu yaş aralığındaki işçilere belirli süreli sözleşmeler iki yıl boyunca sınırsız defa yapılabilecek.

Oysa belirli süreli iş sözleşmesi istisnai bir sözleşme biçimidir. Her işte yapılamaz. Yapılan işin süreli olması ve sözleşmenin üst üste tekrarlanmaması gerekir. Şimdi 25 yaş altı ve 50 yaş üzeri işçiler için bu sınırlama ortadan kaldırılmak isteniyor. Ve en önemlisi, bu sözleşmeyle çalıştırılan işçilerin ihbar ve kıdem tazminatı hakkı bulunmuyor. Sayıları toplam işçi sayısının yaklaşık dörtte biridir. Yasalaşırsa hiçbiri kıdem tazminatı alamayacak.

Torbada kıdem tazminatı hakkını ilgilendiren bir başka düzenleme 16’ncı maddede yer alıyor. Maddede işçilerin tam zamanlı çalışmadan kısmi süreli çalışmaya geçişinin teşvik edileceği yazıyor. “Teşvik” işçiler için kullanılıyorsa, bilin ki onun adı dayatmadır. Patronun işçiye “ya böyle çalışırsın, ya ücretsiz izin” diyeceği açık. Kısmi süreli çalışma haftada 30 saati geçmeyen çalışmadır. İşçi bu çalışma biçimine geçmeyi kabul ederse brüt asgari ücretin yüzde 10’unu geçmemek kaydıyla ödediği gelir vergisinden istisna tutulacak. Bu durumda işçinin günlük ücreti öncesine göre artmış olsa da, haftada daha az çalışacağı için aylık geliri düşecek. Ama esas tuzak bu da değil. İşçi ileride işten çıkarıldığında alması gereken kıdem tazminatı büyük miktarda azalmış olacak. Çünkü kıdem tazminatı hesabında işçinin son aldığı ücret dikkate alınıyor. İşte bu, patronların torba içine gizlediği kıdem tazminatı yükünden kurtulma operasyonu.

Bir de genç işçilerin sadece kıdem tazminatı miktarını düşürmekle kalmayıp zaten çok zor olan emeklilik haklarını da iyice erişilmez kılan 32’nci madde var. Bu madde yasalaşırsa 25 yaş altı işçileri ayda 10 günden az çalıştıran patronlar, bu işçiler için yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta primi ödemeyecek. Bu primin ödenmemesi, 25 yaş altındaki işçilerin çalışma yaşamına girmiş olmasına rağmen emeklilik hesabında bu yılların dikkate alınmaması demek. İşçi bunu istemiyorsa primi kendi cebinden ödemek zorunda kalacak. Tam bir utanmazlık.

Bunlar torba yasanın içinde kıdem tazminatını doğrudan ya da dolaylı etkileyecek olan düzenlemeler. Daha fazlası da var.

Salgın başladığından bu yana patronlara çeşitli biçimlerde prim, vergi ve stopaj destekleri verildi. Torba yasa, bu teşviklerin sürelerini uzatıyor. Üstelik bunlara ek olarak patronların ödediği kurumlar vergisinde 5 puan düşüş yapmayı öngörüyor. Oysa aldığı ücret üzerinden her ay tıkır tıkır gelir vergisi kesilen işçinin sözü dahi edilmiyor.

Bir de kaçak işçi çalıştıran patronlara getirilen kıyak var. Torba, o patronları “affediyor”, idari ve parasal cezadan kurtarıyor ve üstüne kaçak çalıştırdığını bildirdiği işçiler için sigorta prim desteği veriyor. Kaçak çalıştırılan işçilerin ise her türlü alacak ve prim ödeme konusunda geriye dönük dava açma hakkı elinden alınıyor.

Tasarının kısa özeti için sanıyorum bu kadarı yeterli.

Bu torba yasa işini en çok patronlar seviyor. Hem pek çok şeyi tek bir torbanın içine koyarak çözmelerini sağlıyor hem bu şekilde gündeme gelen düzenlemeler karmaşık sunumu ve takip açısından pek çok hak gaspını kamuoyundan kaçırmaya yarıyor. Torbacı patron, şimdi de işçinin kıdem tazminatını istiyor.