Bilim haberciliği diye bir şey gerçekten var mı bilmiyorum. Varsa ülkemizde yerlerde sürünüyor.

Buna bir ölçüde de olsa “yandaş olmayan” basını da dahil edebiliyoruz ne yazık ki.

Çünkü bilim, kavramanın bir aracı olarak değil, tahmin etmenin, attırmanın, tutturmanın bir aracı olarak devreye giriyor.

Bir bilim haberinden beklenen okurun dünyayı, canlıları, insan metabolizmasını ya da mikroorganizmaları daha iyi kavramasını sağlayacak bir birikime katkı koyması değil.

Sansasyon yaratması, ilgi çekmesi... “Aaa!” dedirtmesi.

Bu arada ülkemizde dedim ama bu sorun da oldukça ithal bir sorun.

Son olarak bugün New York Times’ın yaptığı bir haberin dilimize “ithalatı” sırasında gözlendi.

NYT, Covid-19 geçirmiş hastalarda diş dökülmesi olaylarının yaşanabildiğini anlatan bir haber yayımladı. Haber diş hekimlerinin görüşlerine de başvurularak hazırlanmıştı ama asıl kaynak “dişi dökülmüş hastalarla yapılmış” görüşmeler gibi görünüyordu!

Covid-19’un vücutta yaptığı hasarın sonuçları arasında diş etlerinin zayıflaması, ağız içi kanamalar gibi şeyler de yer alıyor. Buraya kadar sorun yok. Öte yandan haberde görüşüne başvurulan uzmanların da işaret ettiği gibi Covid-19’un dolaşım sistemindeki etkilerinin sonucu olarak saç dökülmesi, tırnak düşmesi gibi şeyler yaşanabiliyor olsa da “dişin olduğu yerden kelimenin gerçek anlamıyla düşüvermesi çok nadir yaşanan bir şey.”

NYT’nin bir haftasonu haberi olarak hazırlayıp yayınlayıvermiş olduğu çalışmanın Türkçemize geçişi sırasında yaşadıklarıysa muhteşem!

Sabah’ta yayımlanan haber başlığı ve spotuyla şöyle:

“Koronavirüs mutasyona uğradı! İşte covid-19 yeni belirtileri

Corona virüs belirtileri hakkında son dakika haberleri peş peşe geliyor. Corona virüsün yeni belirtisi ortaya çıktı. ABD'de yapılan araştırma sonucunda ani ve acısız diş kaybının da Covid-19 belirtisi olduğu açıklandı.”

Ortada açıklanan bir şey yok. NYT’nin Covid geçirmiş birkaç hastayla görüşerek hazırladığı bir çerez haber var. Mutasyon kısmıysa muhteşem bir uydurma!

“Covid diş dökülmesi de yapıyormuş” ile başlayan haber macerası, “yeni belirtiler ortaya çıkmış” ile devam edip “mutasyona uğruyor belli ki!” ile sonlanıyor.

Geçtiğimiz günlerde bir bilim insanı medyadaki skandal Covid-19 haberlerinin bilim okur yazarlığının düşüklüğüyle ilgili olduğuna işaret etmişti.

Bilimden mucize beklemenin kendisi bir arıza zaten. Bunun habercilikteki karşılığıysa, bilimsel gelişmelerin “vay anasını sayın seyirciler” sürprizleriyle kendini göstermesi.

Bu arada örnek vermişken bir de NASA haberlerini not etmeliyim.

Ülkemiz basınında (ve yine aslında çeviri haber olarak, sorun bizde değil yani) sık sık çıkan bir haber türü de NASA referanslı asteroid haberleri.

“NASA’dan kritik uyarı, 14 saat sonra yanımızdan geçecek, bazı kıtalar yok olabilir” türü haberler belli aralıklarla yayınlanıyor. Aynı mekanizma: NASA biraz üfürüyor, Türkçeye geçerken bu üfürük hortuma dönüşüyor.

Kimse çıkıp “Dear NASA, 14 saat sonra bunlar olacaksa abuk subuk twitler atmaktan daha yararlı bir şeyler yapmanız gerekmiyor mu” diye sormuyor.

Onun yerine “şok” haberleri yapılıyor: NASA’dan korkutan uyarı!

Başımıza...