Vietnam Komünist Partisi’nin (VKP) 13. Kongresi planlanan tarihten bir gün erken tamamlandı. Kapanış oturumunda Kongre’nin 35 yıllık “Đổi Mới” adı verilen sosyalist yönelimli piyasa ekonomisini sürdürme kararları vurgulanırken beş yıllık ve on yıllık kalkınma hedefleri belirlendi. Türkiye'den TKP'nin davetli olduğu Kongre çok sayıda yabancı basın kanalı tarafından takip edildi.
25 Ocak’ta başlayan ve 2 Şubat’ta tamamlanması öngörülen VKP 13. Kongresi bir gün önce sabah oturumuyla tamamlandı. 13. Kongre, 2020-2025 Beş Yıllık Sosyo-Ekonomik Kalkınma Planı, 2020-2030 On Yıllık Sosyo-Ekonomik Kalkınma Stratejisi ve Parti’nin inşasını içeren bir dizi kapsamlı karara yer vermesiyle uluslararası basında da ilgi uyandırdı. Kongre’de merkezi kurullar belirlenirken Merkez Komitesi Genel Sekreterliği’ne tekrar Nguyễn Phú Trọng seçildi.
Bu sabah gerçekleşen kapanış oturumunda okunan Kongre nihai kararı, yolsuzlukla mücadelede sosyalist hukuk devleti ilkesinin benimsenmesi ve Parti’de kadro yenilenmesinin altını çiziyor; Vietnam’ın rekabetçilikte, yaşam seviyesinde, sosyalist demokraside önemli başarılar kaydettiğine ve önümüzdeki dönem taşıdığı yetersizlikleri aşacağına işaret ediyor. Partinin kadro kaynaklarını ayrıntılı bir şekilde gözden geçiren Kongre, gerek uzmanlık gerekse parti değerlerine sadakat bakımında güvenilen çok sayıda Parti üyesinin göreve getirildiği bir süreç işletti.
Kongre’ye sunulan önerilerde kooperatiflerin, küçük ölçekli işletmelerin ve devlet işletmelerinin desteklenmesi ve üretkenliğinin artırılmasına yer verildi. Kongre hedefleri arasında yüzde 35’i tarımda çalışan işgücünün sanayiye kaydırılması, 2030’da sanayi ve hizmetlerde işgücü oranının yüzde 70 seviyesine getirilmesi de var. Kongre metinleri üzerine görüş beyan eden Vietnam Çiftçi Sendikası temsilcisinin tarımsal üretimde bölgesel ihracatın önemine ve bunun yoksulluğu azaltmadaki rolünden söz etmesi Vietnam’da kitle örgütleri ve ekonomi politikaları arasındaki bağı ortaya koyuyordu.
Dış politikada çoktaraflılık ve Covid-19’a karşı dayanışma
Kongre kararlarına göre VKP dış politikada çoktaraflılık ve güçler arası denge politikası izlemeye devam edecek. Kongre konuşmasında Dışişleri Bakan Yardımcısı, Çin karşısında tartışmalı olduğu bilinen Güney Denizi üzerindeki egemenlik hakları konusunda tek taraflı tutum alışların uluslararası kamuoyu desteğiyle önlendiğini belirtti. Kongre’yle ilişkili yayınlarda, Okyanus’tan geçimini sağlayan Vietnamlıların ve diğer bölge halklarının karşılıklı çıkarlarının korunması, sınır meselelerinin barış ve halklar arası diplomasi yoluyla çözülmesi fikrinin benimsendiği ifade edildi.
Covid-19 pandemisini önlemek konusunda şu ana dek 1700 kadar vaka ve 35 kayıpla örnek bir sınav veren Vietnam’ın kısıtlı imkanlara rağmen 51 ülke ve uluslararası kuruluşa sağlık malzemesi ve mali yardım sağladığı Kongre’nin gündemlerinden biriydi. Pandemi üzerine 60 ülkeden 80 bin Vietnamlının güvenli bir şekilde ülkeye getirildiği belirtilirken Vietnam’ın kamusal sağlık politikaları sayesinde ASEAN’ın Covid-19 aşısı üretebilen üç ülkesinden biri olduğu belirtildi. Kongre’de ayrıca Covid-19’a karşı verilecek mücadelede sosyalist rejimin avantajlarından faydalanırken iş ortamının iyileştirilmesinin gözetileceği vurgulandı.
Đổi Mới’den ekonomik entegrasyona
“Đổi Mới” politikasının kat ettiği mesafe Kongre’de sıkça ele alındı. Ekonomide toplumsal mülkiyeti korurken piyasa kurallarını ve iş ortamını iyileştirileceğini ilan eden Kongre, “Đổi Mới” politikasının tarihsel gelişimini çeşitli şekillerde işledi. 1986’da başlayan sürecin merkezi planlamadan piyasa kurallarına göre büyümeye evildiği, bu süreçte 1995-98’de ABD’yle ilişkilerin normalleşmesi, Vietnam’ın ASEAN’a katılması ve başkent Hanoi’de emlak piyasasının büyümesinin önemli sıçrama noktaları oluşturduğuna yer verildi. Kongre, başkentin 2030’da “akıllı-yeşil-modern” bir kent, 2045’te “uluslararası rekabete entegre” bir kent haline gelmesini hedefliyor.
Kongre’nin planlama hedefleri arasında Vietnam’ın 2030’da üst-orta gelirli ülkeler grubuna, 2045’te yüksek gelirli ülkeler grubuna katılması var. Çeşitli yabancı basın kuruluşlarının Kongre vesilesiyle yaptıkları haberlerde IMF kriterlerine göre yapılan bu tasnifine ilişkin yorumlar paylaşılıyor. Almanya menşeli Die Welt gazetesi Vietnam’ın ASEAN ülkeleri arasında Singapur ve Malezya’yı geçtiği, yakında Filipinler ve Tayland’ı da geçeceğini belirtirken, Avustralyalı AFR gazetesinde Vietnam’da emek maliyetleri ve gümrük seviyelerinin düşüklüğü sayesinde ülkenin Unilever’den Apple’a pekçok büyük firmanın tedarik zinciri için bir çekim merkezi oluşturduğu söyleniyor. Bloomberg ise Vietnam ekonomisinin yüzde 42’sini oluşturan özel sektörün 2025 itibariyle ekonominin yarısını oluşturmasının hedeflediği yorumunu yapıyor.
Yolsuzlukla mücadele
Kongre sonrası basın toplantısında konuşan Merkez Komitesi Genel Sekreteri ve Cumhurbaşkanı Nguyễn Phú Trọng, Kongre’nin en zor görevinin Kongre belgelerinin sonuçlandırılması, kadroların belirlenmesi ve delegelerin toplanması olduğunu belirtti. 1400 sayfalık Kongre raporunun defalarca gözden geçirildiği bilgisini veren Trọng, belgelerin Yurt Cephesi, parti örgütleri ve nihai olarak halka paylaşıldığını, geri bildirimler alındığını anlattı. Yerel delegelerin başkente uzak dağlık ve kıyı bölgelerden gelmelerinin kolay olmadığına değinen Trọng, Kongre sürecinde kadroların belirlenmesi için yapılan titiz hazırlık sayesinde Kongre’nin planlanandan neredeyse iki gün erken bitirilebildiğini ifade etti.
Vietnam’da yolsuzlukla mücadele ve sosyalist kazanımların korunması konusundaki sorulara yanıt veren Trọng, çok yakın zamana kadar VKP Merkez Komitesi ve Siyasi Büro üyeleri arasında yolsuzluk yapanların tespit edilebildiğini, hatta birinin VKP’nin Denetim Komisyonu üyelerine rüşvet vermeye çalışırken suçüstü yakalandığını anlattı. Trọng, yolsuzlukla mücadelenin hem halkın kaynaklarının muhafaza edilmesini sağladığını hem de Parti’de ahlaki standartları yayma gereğini ortaya koyduğunu belirtti. VKP Merkezi Teori Konseyi Sekreteri ve Hồ Chí Minh Ulusal Siyaset Akademisi sorumlusu Nguyễn Xuân Thắng ise yolsuzluklarla mücadelede etkili bir yasal çerçeve dışında kadroların kendilerini dönüştürmeleri ve geliştirmelerinin önem taşıdığının altını çizdi.
Kongre vesilesiyle dış ticaret
VKP, Kongre’yle ilgili açtığı internet sayfasında Vietnam’ın uluslararası ekonomik performansını öne çıkaran haberler yayınladı. Burada ABD-Çin rekabeti nedeniyle Güney Kore şirketlerinin yatırımlarını Çin’den Vietnam’a kaydırdığından bahsediliyor. Kasım 2020’de Vietnam’ın ev sahipliğindeki ASEAN zirvesinde imzalanan Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık (RCEP) sayesinde Covid-19 pandemisi sonucu düşen konfeksiyon talebinin Çin pazarında yeniden artacağı söyleniyor. Keza konfeksiyon ihracatı bakımından Avrupa Birliği ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması’na umut bağlanıyor. Covid-19’un etkili olduğu son 11 ay içerisinde Vietnam’ın başlıca ihracat pazarları ABD, Çin, AB, ASEAN, Güney Kore ve Japonya olarak sıralanıyor.
Kongre’de 95,5 milyon nüfuslu Vietnam’ın yurtdışında yaşayan 5,5 milyon yurttaşının ülkeyle olan bağlarını güçlendirmesine önem atfediliyor. Almanya’da ve Laos’ta yaşayan kimi entelektüel ve girişimcilerden örnekler verilerek bu nüfusun Vietnam’ın uluslararası entegrasyonuna katkıda bulunmasının beklendiğine işaret ediliyor. Yurtdışında yaşayan Vietnamlıların ülkede 362 “doğrudan yabancı yatırım” gerçekleştirdiğinin altı çiziliyor. Öte yandan Vietnam’ın Afrika’dan Latin Amerika’ya farklı kıtalardan pek çok ülkeyle ekonomik ilişkileri geliştirmeye çalıştığı görülüyor.
