Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi'nde Ekim ayı başında bazı N95 maskelerle ilgili denetim sonuçları yayımlandı. Buna göre bazı firmaların CE belgeli FFP3 standardında üretilip satılan maskeleri kusurlu bulunmuş ve piyasadan toplatılmasına karar verilmişti.
Sözkonusu maskeler "Partiküllere Karşı Filtre Edici Yarım Maskeler" olarak tanımlanıyor ve sağlık alanı dışında da özellikle sanayi üretiminde toz ve partiküllere karşı kullanılıyor.
Pandemi döneminde N95 maskelerin asıl tüketicisi sağlık kuruluşları oldu. Görüştüğümüz kişiler, Şubat ve Mart aylarında çok sayıda firmanın bu sahada üretime başladığını belirtirken, maskelerin büyük ölçüde Sağlık Bakanlığı'na satıldığını anlattı.
Mart'ta üretilen maskelerde sorunlar yaşanmış
GÜBİS'te yayımlanan sonuçlar hakkında ilgili firma yetkililerine ulaşan soL'a konuşan Almi Medikal yetkilisi konuyla ilgili basın ilanı verdiklerini, bakanlıkla yazıştıklarını söyledi ve başka bir bilgi vermeyeceklerini belirtti. Kayseri'de üretim yapan Almi Medikal'in N95 maskelerle ilgili CE belgesi 2019 Şubat'ında alınmış.
Firmalar arasında yer alan Airactive yetkilileriyse, GÜBİS portalında yayımlanan raporların geçmişe ait olduğunu, Mart ayında yaptıkları üretimde kullanılan kumaştan kaynaklanan sorunun kendilerine raporla bildirildiğini ve bu şekilde gereken parti malların toplandığını anlattı. Görüştüğümüz yetkili "Mart ayında salgınla birlikte N95 maske ihtiyacı patlarken, yurtdışından yapılan ara mal ithalatı da durdu. O noktada bizim gibi pek çok firma devletin de yönlendirdiği yurtiçi tedarikçilerden kumaş aldı. O sıralarda kumaş üreticisi de standartlara yetişemiyordu. Biz hatta bu yüzden yüksek gramajlı olarak kullandık kumaşı. Yapılan denetimlerde standart dışı çıkan ürünlerimizle ilgili bize o zaman gerekli bildirimler yapıldı. Bakanlık denetim raporlarını yeni açıkladığı için bir panik yaşanıyor" diye konuşurken, piyasadan toplatılması istenen ürünlerin pandemi döneminde yaptıkları üretimin en fazla yüzde 5 ya da 10'una denk düşebileceğini belirtti.
Bir başka firma olan ERA için durum biraz daha farklı. ERA, daha sonra bakanlık tarafından rapor edilen 10 bin civarında ürünü o dönemde Çin'e ihraç etmiş. Bakanlık denetimi sonrasında ürünlerin çoktan satılmış, hatta kullanılmış olduğunu belirten yetkili, sonraki parti ürünlerde gerekli kontrolleri yaptıklarını belirtti.
Görüştüğümüz yetkililer, bakanlığın raporları bilgi portalına işlemesi sırasında ayıplı malların üretim tarihi ve parti numaraları gibi bilgilerin belirtilmemesi nedeniyle genel bir paniğin yaşandığını, bakanlıktan bu bilgilerin de siteye işlenmekte olduğu bilgisini aldıklarını söyledi.
Pandemi yönetiminin sorunu maske mi?
İzmir'de görev yapan bir işyeri hekimi, toplatılan maskelerle ilgili sorularımızı yanıtlarken, FFP3 standardındaki maskelerin sanayide tozlu çalışma alanlarında da kullanıldığını, standart dışı maskelerin işçiler için de sorun oluşturduğunu anlattı. Hastanelerde çalışan arkadaşlarının da kullandığı bu maskelerin gereken standartlara uygun olmaması işçilerin sağlığını da tehdit ediyor. Bakanlık sitesinde yayımlanan markalarda maskeleri kendilerinin de kullandığını belirten işyeri hekimi pandemi yönetimindeki pek çok yanlış nedeniyle sağlıkçıların sağlığından olduğunu, ölümlerin yaşandığını hatırlattı ve "güvensiz ürün olarak saptanmış maskelerin varlığının yaşananların açıklaması olarak kullanılması ihtimaline" dikkat çekti. Ona göre, yeterli malzeme sağlanmayan, çalışma koşulları ve süreleri nedeniyle hep tehlikede olan sağlıkçıların pandemi döneminde yaşadıkları basitçe bir "ayıplı maske sorununa" indirgenmemeli.
Merdiven altı üretim konusu
Konuyla ilgili açıklık kazanmamış olan bir diğer sorunsa "merdiven altı üretim" olarak bilinen kaynaklardan çıkan maskeler. Bu sorun daha çok yaygın kullanımda olan cerrahi maskelerle ilgili. Satışı ve kullanımı kolaylıkla denetim dışına çıkabilen bu ürünler halk tarafından kullanılıyor ve devlet denetiminin nasıl ve ne ölçekte yapıldığı açıklık kazanmış değil.