“En etkili aşı hangisi?” Bu soruya Faz 3 sonuçlarından hareketle cevap vermek büyük kolaylık ama yeterli değil. Deneysel çalışmalarla belirlenen aşı etkinliği aşının sadece potansiyel etkisini belirliyor. Belirleyicilerden bir diğeri olmadan aşının etkisini ifade etmek mümkün değil.
Bu belirleyici, aşı etkililiği olarak tarif ediliyor. Etkinliği kanıtlanmış bir aşının sahadaki kullanımı sonucunda ortaya çıkan sonuçlar şeklinde açıklanabilir. Burada aşının maliyeti, taşınması, depolanması, uygulanabilirliği gibi deneysel değil doğrudan pratik olan faktörler devreye giriyor ve gerçek sonuç ortaya çıkıyor.
Etkinliği ne olursa olsun elde edilemeyen aşıların etkisi sıfırdır!
Bunu söyleyebilmek için elbetteki biyoistatistik bilmek şart değil. Ancak aşıya ulaşabilme, depolayabilme, ihtiyacı kadar edinebilme, uygulayabilme gibi asıl etkinlik belirleyicilerini göz önüne almadan yapılan aşılama programlarının gerçekçi olmayacağını tahmin etmek zor değil.
Covid-19 salgınında da ulusal aşı programlarında bilimsel doğrular, öngörüler yerine ideolojik, politik ön kabullerle hareket etmenin nelere yol açtığını yavaş yavaş gözleme fırsatı buluyoruz. Bunlardan bir tanesi sipariş etmiş olduğu aşılar eline ulaşmadığından yaygın aşılama programına başlayamayan, başlasa da ilerleyemeyen ülkelerin farklı aşılara yönelmeye başlaması.
Birden fazla ülke Pfizer/Biontech firması ile anlaşma yapmış olmasına rağmen ulusal aşı programlarına Çin veya Rus aşısı ile devam etme kararı alıyor…
Macaristan Sputnik ve Sinopharm aşısına yöneldi
Bunlardan birisi Macaristan. Başbakan Victor Orban AB içinde aşı tedarik sürecinin yavaş ilerlemesi nedeni ile bu hafta Rusya’nın Sputnik V aşısını uygulamaya başlamayı planlıyor. Ay sonuna kadar Çin Sinopharm firmasının ürettiği aşılardan 2.5 milyon adet alınacağı duyuruldu.
Çekya AB onayı dışına çıkacak
Çekya Hükümeti de süreç bu şekilde ilerlerse AB’nin kullanım onayı vermediği aşıları alıp uygulamayı düşünebileceğini kamuoyuna açıklayarak, Macaristan’ın yolunda ilerleme eğiliminde olduğunu bildirdi.
AB’ye rağmen aşılama programı belirlemenin zorlukları var
Avrupa Birliği üyeliği için adaylık süreci yürüyen Sırbistan, AB’nin “resmi” aşı tedarikçisi olan Pfizer/Biontech firmasına ilk sipariş veren ülke olmasına rağmen sürecin yavaş ilerlemesi nedeniyle anlaştığı firmayı değiştirmek zorunda kaldı. Aday üyelik sürecinin yarattığı hassas politik dengelerden olsa gerek, Başbakan Ana Brnabić AB üyeliğini önemsediklerini ancak aşılama sürecinin jeopolitik bir mesele olmaması gerektiğini, bunu bir sağlık sorunu olarak algıladıklarını açıkladı.
Çin ve Rus şirketlerinin aşılarını kullanma kararı aldıktan sonra aşılama programında hızlanan Sırbistan, aşılama oranında diğer 27 AB üye ülkesini geride bıraktı. Aşılama oranları Almanya ve İtalya’nın iki, Hollanda’nın dört katına ulaştı.
Siparişinden umudu kesen bir başka ülke Meksika
760 bin doz Pfizer aşısı sipariş etmiş olmasına rağmen eline sadece 86 bin aşı ulaşan Meksika, Çin’in henüz sivil kullanım için onay almamış, bugüne kadar sadece ordu mensuplarına uygulanmış vektör aşısı için 35 milyon dozluk bir anlaşma imzaladı.
Söz konusu aşı CanSino Biolocigs şirketi ile Halk Ordusu mensubu bilim insanlarının ortak üretimi olarak tanıtılıyor. Tek doz kullanım avantajı olan aşının Pakistan’da yürütülen Faz 3 çalışmaları ara sonuçları Pakistan Sağlık Bakanı tarafından yüzde 65,7 olarak açıklanmıştı.
Almanya ne yapacak?
Üretici firmalardan biri kendi sınırları içerisinde olduğu halde, Pfizer aşısı tedariğinde sorun yaşayan Almanya dahi başka aşıların üretimi ve kullanımını tartışmaya açmış durumda. 100 milyon doz Rus Sputnik V aşısı siparişi verilen ülkede bazı eyaletlerde söz konusu aşının üretilebileceği duyuruldu. Yakın zamanda Almanya Sağlık Bakanı tedarik sorunu yaşayan birlik ülkelerinin güvenilirliği ve etkinliği onaylanmış Çin ve Rus aşılarını kullanmalarına engel olmayacaklarını açıklamıştı.
