Doğalgazda tüketim rekoru mu fatura rekoru mu?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez sosyal medya hesaplarından 'Türkiye’de doğalgaz tüketiminde tüketim rekoru kırıldığını' söyledi. Peki, bu rekor yurttaşlar için ne ifade ediyor?

Turgut Yıldız

Geçtiğimiz haftalarda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez sosyal medya hesaplarından Türkiye’de doğalgaz tüketiminde tüketim rekoru kırıldığını ve bu yüksek tüketimin arz rekoru kırılarak karşılandığını ilan etti. Peki, bu rekor yurttaşlar için ne ifade ediyor? Tüketim rekorları fatura rekorlarını tetikleyecek mi? soL okurları için doğalgaza mercek tuttuk.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez sosyal medya hesaplarından Türkiye’de doğalgaz tüketiminde tüketim rekoru kırıldığını ve bu yüksek tüketimin arz rekoru kırılarak karşılandığını ilan ederken soğuk geçen Ocak ayında yurttaşlar doğalgaz faturasını nasıl ödeyeceğini düşünüyor. Rekor açıklanmadan daha 15 gün önce BOTAŞ konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatına yüzde 1 oranında zam yapmıştı. Peki, Doğalgazda neden tüketim rekoru kırılıyor? Doğalgaz nerelerde tüketiliyor?

Doğalgaz tüketimi

BOTAŞ’ın açıkladığı verilere göre Türkiye’de 2020 yılında yaklaşık 50 milyar metreküp doğalgaz tüketildi. Türkiye’de toplam tüketimin en yüksek olduğu yıl olan 2017’de yaklaşık 54 milyar metreküp gaz tüketilmişti. Gaz tüketimindeki dalgalanmanın en önemli iki sebebi döviz kuru ve hidroelektrik santrallerin kullanım kapasiteleri. Tamamına yakını ithal bir kaynak olan ve fiyatı döviz kuruna bağlı olarak değişen doğalgaz elektrik üretiminde çoğunlukla hidroelektrik santraller ile ikame ediliyor. Ancak su kıtlığı olduğunda elektrik üretiminde doğalgazın payı artıyor. Türkiye’nin yıllara göre doğalgaz tüketimini aşağıdaki grafikte bulabilirsiniz:

(Kaynak: EPDK, Doğal Gaz Piyasası 2019 Yılı Sektör Raporu)

EPDK tarafından doğalgaz piyasasına ilişkin yıllık sektör raporları bir sonraki yılın kasım ayında yayınlanabildiği için şu an ancak 2019 yılının verilerini inceleme şansına sahip olabiliyoruz. EPDK’nın açıkladığı 2019 istatistiklerine göre yıllık bazda tüketimin çoğu konutlarda gerçekleşiyor. Sektörler bazında 2019 yılı tüketim dağılımı aşağıdaki gibidir:

(Kaynak: EPDK, Doğal Gaz Piyasası 2019 Yılı Sektör Raporu)

Grafikte yer alan konu tüketimi konutlarda ısınma ve sıcak su için kullanılan doğalgazı, sanayi tüketimi demir çelikten gıdaya kadar tüm sanayi kollarında birincil yakıt olarak kullanılan doğalgazı, dönüşüm/çevrim sektörü elektrik üretiminde ve rafinerilerde tüketilen doğalgazı, hizmet sektörü ticarethane ve resmi dairelerde tüketilen doğalgazı ifade etmektedir. Sektörel bazda tüketimin yıllar içinde değişimine baktığımızda ise 2017 yılından itibaren dönüşüm/çevrim sektörünün payının gözle görülür şekilde azaldığı dikkat çekmektedir. 2017’den itibaren payı azalan doğalgazdan üretilen elektriğin yerini hidrolik kaynaklardan üretilen ve kömürden üretilen elektrik almıştır (Kaynak: EPDK, Doğal Gaz Piyasası 2019 Yılı Sektör Raporu). 2017 ve 2018 yıllarında doğalgaz esas olarak elektrik üretiminde kullanılırken 2019’da en çok tüketim konutlarda gerçekleşmiştir.

(Kaynak: EPDK, Doğal Gaz Piyasası 2019 Yılı Sektör Raporu)

Yıl içerisinde de doğalgaz tüketimi aylara göre farklılık göstermektedir. Sanayi tüketim yıl boyu aynı kalırken, hidrolik kaynaklardan kısıtlı faydalanılan aylarda çevrim sektörü tüketimi, soğuk kış aylarında ise konut tüketimi artış göstermektedir. Aylık bazda sektörel tüketim dağılımlarının toplam tüketime etkileri aşağıdaki grafikten izlenebilir:

(Kaynak: EPDK, Doğal Gaz Piyasası 2019 Yılı Sektör Raporu)

Dolayısıyla konut tüketiminin tavan yaptığı Ocak ayında asıl tüketim kaleminin konut tüketimi olduğu ve kırılan rekorun doğrudan faturalara yansıyarak bir “fatura rekorunu” beraberinde getireceği sonucuna varılabilir.

Yine EPDK 2019 verilerine göre toplam doğalgaz tüketiminin yarıdan fazlası ise yedi ilde (İstanbul, İzmir, Ankara, Kocaeli, Bursa, Kırıkkale, Tekirdağ) gerçekleşmektedir.

Fatura Rekoru Kapıda

Yurttaşların salgın nedeniyle evlerinde kalmaya sevk edildiği koşullarda doğalgaz tüketimi de kaçınılmaz olarak artıyor. Salgın başladığından beri elektrik ve doğalgaz şirketlerinin alacaklarını korumak için pek çok adım adan hükümet yurttaşların sırtındaki fatura yükünü hafifletmek için hiçbir adım atmıyor. Örneğin, faturaların yarısından fazlasını şirketlerin kârları ve vergilerden oluştuğu bilinirken şirketlerden aldığı vergilere türlü aflar getiren hükümet yurttaşların faturasındaki vergilere dokunmuyor.

Havanın soğuması ile birlikte doğal olarak artan doğalgaz tüketimi, yurttaşların salgın sürecinde evde zaman geçirmeleri nedeniyle daha da arttığından, kırılan tüketim rekorlarının yurttaşlara fatura rekoru olarak yansıması kaçınılmazdır.

Tüketim rekorları ile övünen Bakan Fatih Dönmez’in 2020 Aralık ayında CHP Bursa Milletvekili Erkan Aydın yönelttiği soru önergesine Türkiye genelinde 123 bin ailenin elektriğinin, 590 bin ailenin ise doğalgazının borç yüzünden kesildiği yanıtını vermişti. Artan tüketim ile övünen AKP hükümetinin yılbaşında yapılan zam ile birlikte düşünüldüğünde yurttaşları barınma, ısınma ve sıcak su gibi temel ihtiyaçlardan mahrum hale getirdiği açıkça görülmektedir.