Trump yönetimi Pazartesi günü iki ülke arasındaki gerilimi daha da arttırarak, Pekin’in Güney Çin Denizi üzerindeki iddialarını hedef aldı.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Çin’in Vietnam’a ait Vanguard Kıyısı, Malezya’ya ait Luconia resifleri, Brunei’nin münhasır ekonomik bölgesi ve Endonezya’ya ait Natune Besar üzerindeki iddialarına atıfta bulunarak, ABD’nin Spartly Adaları çevresindeki 12 millik karasuları dışında kalan Çin’in bütün hak iddiaları reddettiğini açıkladı.
‘‘Açık bir şekilde dile getiriyoruz: Pekin’in Güney Çin Denizi’nin büyük bir bölümü boyunca deniz kaynakları üzerindeki hak iddiaları ve bunları kontrol etmek için başvurduğu zorbalık bütünüyle hukuksuzdur. Dünya Pekin’in Güney Çin Denizi’ne bir deniz imparatorluğu olarak muamele etmesine izin vermeyecektir’’ diye konuşan Pompeo, ABD’nin amacının, uluslararası hukukun hükmünü güçlendirmek ve Pekin’in kaynakları ele geçirmek, balıkçıları taciz etmek ve komşularını yıldırmak için güç kullanmasına bir son vermek olduğunu söyledi.
South China Morning Post gazetesi açıklamanın, Washingto’un dış politikasını, 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Konvansiyonu çerçevesinde bir mahkeme tarafından 2016 yılında alınan ve Çin’in iddialarını reddeden karar doğrultusunda yenileme niyetinin bir ifadesi olduğunu belirtti. Bununla birlikte gazetede yayımlanan değerlendirmede ABD’nin hiçbir zaman 1982 Konvansiyonunu resmî olarak onaylamadığı hatırlatıldı.
Çin’in tepkisi gecikmedi
Çin’in Washington Büyükelçiliği, ABD’nin hamlesini kınayarak, ‘‘İstikrarı koruma bahanesi altında, güç gösterisinde bulunuyor, gerilimi yükseltiyor ve bölgede karşı karşıya gelişleri kışkırtıyor. ABD’ye taraf tutmama sözünün gereğini yerine getirmesini ve bölgesel barış ve istikrarı bozma ve sabote etme girişimlerine son vermesini tavsiye ediyoruz’’ açıklamasında bulundu.
Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamadaysa, Pekin’in Güney Çin Denizi’ni ‘‘deniz imparatorluğu’’na çevirme niyeti olmadığı vurgulanarak, ABD, Çin’in Güneydoğu Asyalı komşuları ile arasını açmaya çalışmaktan vazgeçmeye çağrıldı.
Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Zhao Lijian, Washington’un Pekinle Güneydoğu Asya ülkeleri arasına ayrılık tohumları ekme çabalarının başarısızlıkla sonuçlanacağını belirtti ve Pompeo’nun sözlerini ‘‘temelsiz iddialar’’ olarak niteledi.
Çin’in bir deniz imparatorluğu haline gelmeye çalışmadığını belirten Zhao, Güney Çin Denizi’ndeki esas istikrarsızlaştırıcı etmenin, üzerinde hak iddia etmediği halde bu sulara deniz araçları gönderen ABD olduğunu ileri sürdü.
Temmuz ayı başında tatbikat yapmak üzere Güney Çin Denizi’ne gönderilen ABD’ye ait iki uçak gemisi, aynı tarihlerde tatbikat yapan Çin donanması ile karşı karşıya gelmiş, taraflar birbirlerini güç gösterisi yapmakla suçlamıştı.
Çin büyük bir bölümü üzerinde hak iddia ettiği Güney Çin Denizi’nde çok sayıda adaya asker konuşlandırıp üs kurarak fiili denetimini güçlendirmeye çalışırken, başta Vietnam olmak üzere Malezya, Endonezya, Brunei ve Filipinler’den oluşan kıyıdaş devletlerin Çin karşıtı duruşlarını daha yüksek sesle dile getirmeye başladıkları belirtiliyor. Pekin, Gündeydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin 10 üyesi ile söz konusu sularda nasıl davranılacağına ilişkin ilkeleri belirlemek için yakın bir çalışma içinde olduklarını savunsa da, toplantılar Covid-19 pandemisi nedeniyle ertelenmiş durumda. Vietnam ise geçtiğimiz ay, Çin’in iddialarına karşı çıkarak Güney Çin Denizi’ndeki egemenlik haklarının 1982 Konvansiyonu çerçevesinde düzenlenmesi gerektiğini savunmuştu.