Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çıkardığı Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (CBK) ile ilgili kararı ve yetki sınırı hatırlatması Erdoğan’ın sınırsız yetki kullanımını yeniden tartışma konusu haline getirdi.
AYM’nin söz konusu kararında kullandığı, “Kanunlardan farklı olarak Anayasa’da CBK’yla düzenlenecek konular sınırlandırılmıştır. Konu bakımından yetki yönünden getirilen bu sınırlamalar Anayasa’nın 104. maddesinde düzenlenmiştir. …CBK’ların yukarıda belirtilen konu bakımından yetki kurallarına uygun olmaması durumunda içeriği Anayasa’ya aykırılık oluşturmasa bile bu düzenlemelerin Anayasa’ya uygunluğundan söz edilemez. Konu bakımından yetki yönünden herhangi bir aykırılık tespit edilmemesi durumunda ise CBK’ların içerik yönünden Anayasa’ya uygunluk denetimi yapılmalıdır” ifadelerini Anayasa Mahkemesi eski raportörü ve yazarımız Ali Rıza Aydın, soL’a değerlendirdi.
Aydın, söz konusu karara karşın kapının CBK'lere sonuna kadar açıldığını hatırlattı, "Böyle giderse, gün gelecek bu Meclis yasa bile çıkaramayacak. Çıkarma ihtiyacını AKP ve lideri belirleyecek. Anayasa, aynı konuda yasa varsa CBK çıkarılamaz diyor ama Başkan da “bu durum değişmeli, önümüze engeller çıkarıyorlar” mesajını veriyor. Bu tür CBK iptalleri bu mesajın “gereğini yapma” yolunu da açabilir ki bugünkü muhalefet haliyle ve düzen içi yöntemlerle bu da engellenemez" ifadesini kullandı.
Aydın'ın CBK ve AYM'ye ilişkin değerlendirmeleri şöyle:
'Yeni AYM demek daha doğru'
Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin (CBK) anayasal denetiminde yavaş yavaş yol alınıyor. Bu yavaşlığın nedenlerinden biri niceliksel. Anayasa Mahkemesine (AYM) siyasi partiler tarafından iptal davası açılmadıkça ya da mahkemeler tarafından itiraz başvurusu yapılmadıkça, Mahkeme denetim yapamıyor. Diğeri ise esasla ilgili. AYM, yeni AYM demek daha doğru, siyasal iktidarın hukuksal tasarrufları konusunda önceki içtihatlarını bile görmezden gelerek anayasallığı değil iktidar tavrını tercih etti. Münferit kararlar bu asılı bozmaz.
'Bu iptal doğru ama...'
AYM’nin son kararı da bunun gibi. Kanunun açıkça düzenlediği konuda CBK ile düzenleme yapamaz diyerek, tartışmasız bir gerekçeyle karar verdi. Bu iptal doğru ama Anayasaya uygun bulduğu birçok CBK maddesi tartışmalı… AYM hem CBK yetkisi sınırsız değil diyor hem de CBK konusuna, bir iki madde dışında, sınırsızlık tanıyor, yani CBK’lerdeki aşırı esnekliği meşrulaştırıyor. Buna denetim denmez, onaylama denir.
AYM, yasamanın asıl, CBK’lerin istisna olduğunu söylemeli. Bunu da kararlarına yerleştirmeli. Böyle giderse, sayılarından çok madde içerikleri ve sıkça yapılan değişiklikleriyle gündeme gelen CBK’ler yasaların, tabii ki de yasamanın üzerine basıp gidecek.
CBK’ler, yetki kanunuyla çıkarılması gereken KHK’ler yerine baskınla geldiler. Baskın gibi gelen kurallarla da hukukun bilinen ilkelerini ve güvencesini paramparça ediyorlar.
Anayasa, kanun düzenini, yasallık ilkesi ve güvencesini yok etmedi; temel hak ve özgürlükleri kaldırmadı. Bakanlar kurulunu kaldırıp başkanı, KHK düzenini kaldırıp CBK düzenini getirdi ama Anayasayı istediğiniz gibi tepe tepe kullanın, ihlal edin ya da işinize gelmezse ihmal edin demedi.
'Kapı CBK'lere sonuna kadar açıldı'
Oysa önce basit bir kanun gibi çıkarılan ve önemsenmeyen yetki kanunuyla, arkasından gelen (698-703 sayılı) KHK’lerle birçok yasa uyum adı altında değiştirildi, yürürlükten kaldırıldı, birçok kuruluş kapatıldı. Bunun anlamı kapıların CBK’lere sonuna kadar açılmasıydı. Ve 1 numaralı kararnamesinden itibaren devlet CBK’lerle yeniden şekillendirmeye başladı. Buradaki anayasaya aykırılıklar, görev, yetki ve sorumluluk kaosu görülmedi, üzerine gidilmedi. AKP kendi değiştirdiği anayasaya, kendi değiştirdiği rejime aykırı hareket etti, etmeye de devam ediyor, hem de hızla…
'CBK'ler düzeni sürüyor'
Kimi CBK maddelerinin Anayasa Mahkemesine götürülmesi yetmedi, yetmiyor. CBK’ler düzeni sürüyor, Anayasal güvence ve yasallık ilkesi gözümüzün önünde eriyip gidiyor. Aynı şekilde, meclisin işlevsizleşmesi/işlevsizleştirilmesi devam ediyor. Yargıya müdahaleler, memurlaştırılmış yargı, parti yargısı süreci devam ediyor. Bakanların memur oldukları halde, yetki ve görevlerini aşan konumları, ofisler, kurullar, bütçe yapımı ve kabulündeki hukuksuzluklar devam ediyor. Külliye ve yaptığı işler, devletin içindeki işlerin çoğu Anayasayı ve yasaları dele dele çalışmaya devam ediyor. Denetimsizlik de devam ediyor.
'Gün gelecek Meclis yasa bile çıkaramayacak'
Böyle giderse, gün gelecek bu Meclis yasa bile çıkaramayacak. Çıkarma ihtiyacını AKP ve lideri belirleyecek. Anayasa, aynı konuda yasa varsa CBK çıkarılamaz diyor ama Başkan da “bu durum değişmeli, önümüze engeller çıkarıyorlar” mesajını veriyor. Bu tür CBK iptalleri bu mesajın “gereğini yapma” yolunu da açabilir ki bugünkü muhalefet haliyle ve düzen içi yöntemlerle bu da engellenemez.